DOQ

‘Stel ouderen gerust over hun statinegebruik’

Statines hebben geen negatieve invloed op de spierkracht, spiermassa en spierfunctie bij ouderen van 75 jaar en ouder. Dat blijkt uit een prospectieve studie van Dalia Fazel, promovendus en zowel geriater als klinisch farmacoloog in opleiding in het Erasmus MC, onder 301 ouderen met en zonder statinegebruik. In september 2025 hoopt Fazel tijdens het European Geriatric Medicine Congress (EuGMS) in IJsland de follow-upuitkomsten van deze studie te mogen presenteren.

Over de effecten van statines bij ouderen doen veel negatieve verhalen de ronde, zowel bij artsen als bij veel ouderen zelf. Ze zouden niet alleen spierpijn geven, een bekende bijwerking van statines, maar ook leiden tot afname van spierkracht, spiermassa en spierfunctie. Met als gevolg dat ouderen met een verhoogd risico op een cardiovasculair event die statines gebruiken, zich regelmatig melden bij huisarts, geriater of cardioloog met het verzoek om te stoppen met de behandeling. Het bijzondere is dat de slechte naam van statines niet is gebaseerd op enig wetenschappelijk bewijs, vertelt Dalia Fazel. “Het is eerder een angstverhaal dat de ronde doet onder ouderen. Die melden zich vervolgens ongerust bij hun behandelaar, ook als ze zelf geen klachten ervaren.”

“Behandelaren kunnen oudere, zelfstandig wonende patiënten zonder klachten geruststellen”

Aios geriatrie en klinische farmacologie Dalia Fazel

Sarcopenie

Om meer bewijs te verzamelen over de vermeende schadelijke invloed van statines, deed Fazel als onderdeel van haar promotieonderzoek naar de effecten van medicatie op metabole processen bij ouderen, een prospectieve observationele studie onder 301 poliklinische patiënten van 75 jaar en ouder, verdeeld over 154 statinegebruikers en 147 niet-gebruikers. De geïncludeerde ouderen woonden zelfstandig en waren nog zelfredzaam. “We hebben hen vervolgens een jaar lang gevolgd. We wilden weten of we bij statinegebruikers na dat jaar meer afname van spierkracht, spiermassa en spierfunctie (sarcopenie) zouden zien dan bij niet-statinegebruikers. We onderzochten dat door de uitkomsten van drie functionele testen bij hen te vergelijken: de handknijpkrachttest, de ‘Skeletal Muscle Index’ (SMI), gemeten met behulp van een bio-elektrische impedantie-analyse, en de Short Physical Performance Battery (SPPB). De sarcopenierichtlijn beveelt deze drie testen aan om vermindering van spierkracht, spiermassa en spierfunctie bij ouderen in kaart te brengen.”

Geen significant verschil

De testuitkomsten lieten na een jaar follow-up geen significant verschil zien tussen statine- en niet-statinegebruikers in afname van spierkracht, spiermassa en spierprestatie, vergeleken met de start (baseline) van het onderzoek. Dat is goed nieuws, stelt Fazel. “Het betekent dat behandelaren oudere, zelfstandig wonende patiënten zonder klachten van statinegebruik kunnen geruststellen dat ze deze zonder problemen kunnen blijven gebruiken. Dat is een belangrijke boodschap, want dat vermindert bij deze ouderen het risico op een cardiovasculair event.”

“We weten dat bewegen of sporten de spierkracht, -massa en –functie bij ouderen echt kan verbeteren”

Gemiste kans

Fazel noemt als kanttekening bij haar studie dat ze de invloed van lichamelijke activiteit op spiermassa, spierkracht en spierfunctie bij ouderen niet heeft kunnen onderzoeken. “Onze patiëntdata komen van de observationele SCOPE-studie, een Europese multicenterstudie naar de mate van nierinsufficiëntie bij ouderen. Daarin is niet gekeken naar lichamelijke activiteit, dus ik kan daar niets over zeggen.”
En dat is jammer, vindt ze. “We weten dat bewegen of sporten de spierkracht, -massa en –functie bij ouderen echt kan verbeteren. Dat geldt zowel voor fitte als kwetsbare ouderen. Het is overigens opvallend dat ook in veel andere ouderenstudies lichamelijke activiteit geen onderdeel vormt van de anamnese.”

Dat is een gemiste kans, stelt Fazel, omdat lichamelijke activiteit vermoedelijk een positieve invloed heeft op de risicoreductie van sarcopenie. “We zouden hier dus meer wetenschappelijke data over willen hebben, zodat we ouderen beter onderbouwd kunnen adviseren. In mijn eigen poli beveel ik ouderen overigens altijd aan om te bewegen of te sporten. Ouderen denken soms dat dat geen zin meer heeft, dat ze er te oud voor zijn, maar dat is beslist niet zo.”

“Stel bezorgde patiënten gerust”

Boodschap aan behandelaren

Vanwege de positieve uitkomsten van haar prospectieve observationele studie bij een kleine Nederlandse onderzoekspopulatie, heeft Fazel haar studie nu uitgebreid naar de data van alle 2400 patiënten in de Europese SCOPE-multicenterstudie. De uitkomsten hiervan hoopt ze te presenteren tijdens het European Geriatric Medicine Congress in IJsland, 24-26 september 2025.

Ondertussen is haar boodschap aan behandelaren die bezorgde ouderen met vragen over statines in de spreekkamer krijgen: stel ze gerust. “Als ze geen klachten hebben, kunnen ze het medicijn probleemloos blijven gebruiken. Ze verminderen daarmee in aanzienlijke mate het risico op een cardiovasculair event. En dat is het belangrijkste.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?