Log in om uw persoonlijke bookmarks op te kunnen slaan.
‘Tegen 2050 heel eind op weg naar een wereld zonder TB’
‘TB or not TB, that’s the question in 2050’, luidt de titel van de aankomende oratie van prof. dr. Martin Boeree, longarts en sinds kort hoogleraar Klinische Tuberculose en mycobacteriële infecties bij Radboudumc. Vanuit samenwerkingsverband UNITE4TB zet hij zich in om TB beter te kunnen behandelen en uiteindelijk volledig te elimineren.
Prof. dr. Martin Boeree is recent aangesteld als hoogleraar Klinische Tuberculose en mycobacteriële infecties in het Radboudumc. Tevens is hij projectcoördinator van het nieuwe publiek-private samenwerkingsverband UNITE4TB dat een budget van 185 miljoen euro heeft om klinische trials te doen om bestaande medicijnen tegen tuberculose te optimaliseren en nieuwe behandelingen te ontwikkelen. UNITE4TB beoogt verbetering van de behandeling en preventie van TB-infecties, en om in ultimo tuberculose per 2050 geëlimineerd te hebben.
Toename TB door opkomst HIV
Er is een evidente behoefte aan versnelling van de processen omtrent geneesmiddelontwikkeling voor tuberculose (TB). Wereldwijd staat TB in de top-10 doodsoorzaken en jaarlijks treft TB, als vaakst voorkomende bron van infectie, 9 miljoen mensen. “TB is een armoedegerelateerde ziekte, net als HIV en malaria”, legt Boeree uit. “Al eind vorige eeuw werd door onder andere de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) uitgesproken dat we met een wereldwijde aanpak moeten werken aan betere diagnostiek, betere behandeling en aan vaccins tegen tuberculose. Eigenlijk leek TB in de jaren ’60 en ’70 best redelijk onder controle te zijn, maar onder andere door de opkomst van HIV in landen waar veel armoede heerste zoals in Afrika en Azië kwam TB weer de kop opsteken. Deze toename van TB-gevallen heeft uiteindelijk ook geleid tot multi-drugresistente (MDR) en extensief resistente (XDR) tuberculosestammen die zich maar moeilijk laten behandelen. We leken opnieuw de oorlog te verliezen.”
“TB is alleen met combinatiebehandelingen te bestrijden. Het is dus goed dat we meerdere farmaceuten met nieuwe compounds in de pijplijn aan één tafel hebben gekregen”
De handen ineenslaan: consortia
Boeree beschrijft het sindsdien ontstaan van diverse initiatieven en samenwerkingsverbanden die zich ten doel stelden om het wereldwijde probleem van tuberculose aan te pakken. Zo is er het publieke EDCTP (European & Developing Countries Clinical Trials Partnership), dat gesteund door overheden in de Europese Unie klinische trials organiseert naar de optimalisatie van behandelingen voor TB in Afrika. De TB Alliance, een non-profit organisatie die een partnership vormt tussen farma, de academie, patiënten, donoren, overheden en besluitvormers, is nog zo’n voorbeeld van een samenwerkingsverband met als hoofddoel TB te elimineren voor 2050, evenals PanACEA, het Panafrican Consortium for the Evaluation of Antituberculosis Antibiotics, een consortium waar Boeree coördinator van is. Het Europese Innovative Medicines Initiative (IMI) financierde recent de grootste publiek-private samenwerking voor de klinische ontwikkeling van tuberculosemedicijnen in de geschiedenis van de Europese Unie, met het project UNITE4TB, waarin Boeree optreedt als projectleider. Dit partnerschap tussen farma en de academie maakt deel uit van de AMR Accelerator; een programma gericht op versnellen (accelerate) van de strijd tegen antimicrobiële resistentie (AMR).
UNITE4TB
“Uniek”, noemt Boeree de samenwerking tussen diverse academische instellingen in Europa, longstichtingen, de TB Alliance maar ook drie farmaceutische bedrijven die aangesloten zijn bij EFPIA. “TB is alleen met combinatiebehandelingen te bestrijden, juist daarom is het zo goed dat we meerdere farmaceuten met nieuwe compounds in de pijplijn aan één tafel hebben gekregen voor een optimale samenwerking. Het vraagt veel vertrouwen van alle partijen om dit partnerschap te laten slagen.” Boeree noemt UNITE4TB een platformconsortium onder welke vlag verschillende platformtrials met compounds van verschillende deelnemende farmaceuten uitgevoerd kunnen worden. Momenteel werkt het projectbestuur aan het plannen van de koers die UNITE4TB de komende jaren zal volgen.
“Door dosisoptimalisatie-studies hopen we de behandelduur te verkorten, wat het risico op behandelonderbreking en resistentie verkleint”
Inzet nieuwe compounds
“We volgen eigenlijk twee onderzoekslijnen”, vervolgt Boeree. “Enerzijds gaan we kijken hoe we kunnen bijdragen in de strijd tegen medicijnresistentie door de huidige geneesmiddelen voor TB nog eens onder de loep te nemen. Veelal moeten patiënten nu zes maanden lang behandeld worden, iets dat in armere landen geregeld niet haalbaar is. Hierdoor worden behandelingen onderbroken en dat werkt resistentie verder in de hand. Door dosisoptimalisatie-studies te gaan doen hopen we dat we met de bestaande medicatieregimes de behandelduur kunnen verkorten, misschien wel naar maximaal drie maanden, waardoor we het risico op behandelonderbreking en resistentie verkleinen. Anderzijds gaan we vol inzetten op klinische studies met nieuwe compounds en nieuwe combinaties van compounds, juist met het oog op de MDR- en XDR-TB.”
Latente TB-gevallen
Om vóór 2050 TB de wereld uit te helpen is het volgens Boeree noodzakelijk om niet alleen zo goed mogelijk alle actieve gevallen van TB te behandelen, maar om zeker niet de latente gevallen daarbij te vergeten. “We weten dat ongeveer een derde van de wereldbevolking een latente vorm van TB heeft. Dat is ontzettend veel. We moeten programma’s ontwikkelen om ook deze vormen van TB aan te pakken, willen we het WHO-doel voor 2050 behalen. De klinische studies die we in het kader van UNITE4TB zullen doen, dragen hier hopelijk aan bij.”
“Ik denk eerder dat we uitkomen op een standaard medicatieregime voor eenvoudige gevallen en alternatieve regimes voor regio’s met veel medicijnresistentie”
Pan-TB regime
Of het haalbaar is om TB voor 2050 geëlimineerd te hebben als ziekte, vindt Boeree moeilijk te zeggen, maar hij is wel optimistisch gestemd. “Tegelijk met UNITE4TB gaat het Amerikaanse consortium PAN-TB van start. Dit is als het ware een soortgelijk ‘monster’-consortium, met hetzelfde budget en soortgelijke doelstellingen als UNITE4TB, maar dan in de VS. Ik ben ervan overtuigd dat we met twee van deze monsterconsortia, met partners over de gehele wereld, in staat zullen zijn om een behandelregime te ontwikkelen dat effectief en veilig is en dat ertoe zal bijdragen dat TB voor 2050 uitgeroeid is. Overigens geloof ik niet dat we met één enkel regime zullen uitkomen, het zal misschien eerder zoiets worden als een standaard medicatieregime voor eenvoudige gevallen en een alternatief regime, of misschien wel meerdere alternatieve regimes voor regio’s waar veel medicijnresistentie bestaat. Waarschijnlijk kunnen we een wereldwijd standaard pan-TB regime ontwikkelen door optimalisatie van al bestaande medicatie, en zullen hopelijk de studies die we willen doen naar nieuwe compounds leiden tot nieuwe behandelmethoden voor de regio’s met meer medicijnresistentie. En dan zijn we tegen 2050 denk ik een heel eind op weg naar een wereld waarin geen TB meer voorkomt.”