DOQ

Toegediende geslachts­hormonen kunnen slaap­patroon beïn­vloeden

Toediening van geslachtshormonen aan transgender personen kan effecten hebben op hun slaappatroon. Dat is gebleken uit een studie in het Amsterdam UMC, die recent is geaccepteerd voor publicatie in tijdschrift Sleep. Onderzoeker Margot Morssinkhof: “We weten nog weinig over man-vrouw verschillen in slaap.”

Het is bekend dat er sekseverschillen zijn in de opbouw van de slaap. Zo hebben vrouwen langere totale slaaptijd (TST), meer diepe slaap (slow wave sleep, SWS) en kortere REM-slaap dan mannen.
Studies suggereren dat geslachtshormonen invloed kunnen hebben op slaap, maar onderzoek naar toegediende geslachtshormonen op de opbouw van de slaap geeft daarover nog geen duidelijkheid. Deze studie1 onderzocht verandering in slaapopbouw bij transgender personen na drie maanden hormoontherapie.

“Hormonen dragen wellicht bij aan de man-vrouw verschillen in slaap”

Onderzoeker Margot Morssinkhof

Hormoonveranderingen

Morssinkhof stelt dat het onderzoek belangrijk is voor de wetenschappelijke kennis over man-vrouwverschillen in slaap, en voor het welzijn van transgender personen. “Als hormonen veranderen bij cisgender vrouwen, bijvoorbeeld in de menopauze, kan de slaap verslechteren. We wisten nog niet wat hormoongebruik bij transgender personen doet met hun slaap. Via onderzoek kunnen we hen beter voorlichten over mogelijke veranderingen in slaap. Daarnaast weten we nog weinig over man-vrouw verschillen in slaap. Hormonen dragen wellicht bij aan die verschillen. We konden bij onze deelnemers op een vrij unieke manier de effecten van geslachtshormonen op slaap onderzoeken.”

“Hormoongebruik bij transgender personen leidt niet per se tot klinische verslechteringen in slaap”

Opzet studie

Opbouw van de slaap werd onderzocht bij 73 transgender personen: 38 transmannelijke deelnemers die testosteron waren gaan gebruiken en 35 transvrouwelijke deelnemers die waren gestart met oestrogenen en anti-androgenen. De slaapopbouw was gemeten voorafgaand aan hormoontherapie en na drie maanden hormoontherapie. De meting besloeg zeven nachten en gebeurde met een ambulant slaap-EEG apparaat.

Bij transmannelijke deelnemers was na drie maanden de SWS gedaald met 7 minuten en de tijd tot de eerste REM-slaap van 87 naar 68 minuten. De duur van REM-slaap was met 17 minuten toegenomen (van 111 naar 128 minuten). Bij transvrouwelijke personen werden na drie maanden hormoontherapie geen significante veranderingen waargenomen in de opbouw van de slaap. “De veranderingen in de transmasculiene groep komen wel overeen met onze verwachtingen”, stelt Morssinkhof. “Maar we waren verbaasd dat in de transfeminiene groep geen veranderingen optreden. “We vermoeden dat dit kan komen doordat de hersenen van de transmasculiene groep iets gevoeliger zijn voor wisselingen in geslachtshormonen, maar dat kunnen we in ons onderzoek helaas niet vaststellen.”

Geruststellend

De belangrijkste uitkomst van de studie voor behandelaars is dat hormoongebruik bij transgender personen, mits voorgeschreven door een arts en goed gecontroleerd, niet per se leidt tot klinische verslechteringen in slaap. Over het algemeen werd waargenomen dat de deelnemers niet korter slapen of vaker wakker worden ’s nachts. “Dat is een geruststellend resultaat voor hormoongebruikers en behandelaars”, zegt Morssinkhof. “De veranderingen in SWS- en REM-slaap die we zien in de transmasculiene groep zijn statistisch significant, maar het zijn nog altijd redelijk bescheiden verschuivingen. Die hebben wellicht geen waarde voor de klinische praktijk, en we verwachten niet dat ze de subjectieve slaapkwaliteit zullen verslechteren. In ander onderzoek in onze onderzoekslijn2 vonden we ook weinig veranderingen in insomnieklachten en subjectieve slaap in het eerste jaar hormoongebruik, dus ook dat is geruststellend.”

“We willen de relatie tussen slaapveranderingen en depressieklachten nog verder gaan onderzoeken”

Nieuwe vragen

De resultaten roepen weer nieuwe vragen op over de relatie tussen geslachtshormonen en slaap, aldus de onderzoekers. Toekomstig onderzoek zou zich kunnen richten op mogelijke onderliggende neurale mechanismen en klinische consequenties van de veranderingen. Morssinkhof: “Uit eerdere onderzoeken blijkt dat een kortere SWS en eerdere en langere REM-slaap geassocieerd zijn met een hoger risico op depressie, en we willen de relatie tussen deze slaapveranderingen en depressieklachten nog verder gaan onderzoeken.”

Referenties:
1. Morssinkhof MWL, van der Werf YD, van den Heuvel OA, et al. Influence of sex hormone use on sleep architecture in a transgender cohort: findings from the prospective RESTED study. Sleep, 2023; geaccepteerd voor publicatie.
2. Margot W.L. Morssinkhof, Chantal M. Wiepjes, et al. Sex hormones, insomnia, and sleep quality: Subjective sleep in the first year of hormone use in transgender persons. Sleep Medicine,Volume 107, 2023, P316-326, ISSN 1389-9457.

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”


Lees ook: Geslachts­bevestigende ingrepen tegenwoordig meer op maat

Naar dit artikel »

Lees ook: Zorgt diepe slaap voor een grote schoonmaak van de hersenen?

Naar dit artikel »