DOQ

Toegediende geslachts­hormonen kunnen slaap­patroon beïn­vloeden

Toediening van geslachtshormonen aan transgender personen kan effecten hebben op hun slaappatroon. Dat is gebleken uit een studie in het Amsterdam UMC, die recent is geaccepteerd voor publicatie in tijdschrift Sleep. Onderzoeker Margot Morssinkhof: “We weten nog weinig over man-vrouw verschillen in slaap.”

Het is bekend dat er sekseverschillen zijn in de opbouw van de slaap. Zo hebben vrouwen langere totale slaaptijd (TST), meer diepe slaap (slow wave sleep, SWS) en kortere REM-slaap dan mannen.
Studies suggereren dat geslachtshormonen invloed kunnen hebben op slaap, maar onderzoek naar toegediende geslachtshormonen op de opbouw van de slaap geeft daarover nog geen duidelijkheid. Deze studie1 onderzocht verandering in slaapopbouw bij transgender personen na drie maanden hormoontherapie.

“Hormonen dragen wellicht bij aan de man-vrouw verschillen in slaap”

Onderzoeker Margot Morssinkhof

Hormoonveranderingen

Morssinkhof stelt dat het onderzoek belangrijk is voor de wetenschappelijke kennis over man-vrouwverschillen in slaap, en voor het welzijn van transgender personen. “Als hormonen veranderen bij cisgender vrouwen, bijvoorbeeld in de menopauze, kan de slaap verslechteren. We wisten nog niet wat hormoongebruik bij transgender personen doet met hun slaap. Via onderzoek kunnen we hen beter voorlichten over mogelijke veranderingen in slaap. Daarnaast weten we nog weinig over man-vrouw verschillen in slaap. Hormonen dragen wellicht bij aan die verschillen. We konden bij onze deelnemers op een vrij unieke manier de effecten van geslachtshormonen op slaap onderzoeken.”

“Hormoongebruik bij transgender personen leidt niet per se tot klinische verslechteringen in slaap”

Opzet studie

Opbouw van de slaap werd onderzocht bij 73 transgender personen: 38 transmannelijke deelnemers die testosteron waren gaan gebruiken en 35 transvrouwelijke deelnemers die waren gestart met oestrogenen en anti-androgenen. De slaapopbouw was gemeten voorafgaand aan hormoontherapie en na drie maanden hormoontherapie. De meting besloeg zeven nachten en gebeurde met een ambulant slaap-EEG apparaat.

Bij transmannelijke deelnemers was na drie maanden de SWS gedaald met 7 minuten en de tijd tot de eerste REM-slaap van 87 naar 68 minuten. De duur van REM-slaap was met 17 minuten toegenomen (van 111 naar 128 minuten). Bij transvrouwelijke personen werden na drie maanden hormoontherapie geen significante veranderingen waargenomen in de opbouw van de slaap. “De veranderingen in de transmasculiene groep komen wel overeen met onze verwachtingen”, stelt Morssinkhof. “Maar we waren verbaasd dat in de transfeminiene groep geen veranderingen optreden. “We vermoeden dat dit kan komen doordat de hersenen van de transmasculiene groep iets gevoeliger zijn voor wisselingen in geslachtshormonen, maar dat kunnen we in ons onderzoek helaas niet vaststellen.”

Geruststellend

De belangrijkste uitkomst van de studie voor behandelaars is dat hormoongebruik bij transgender personen, mits voorgeschreven door een arts en goed gecontroleerd, niet per se leidt tot klinische verslechteringen in slaap. Over het algemeen werd waargenomen dat de deelnemers niet korter slapen of vaker wakker worden ’s nachts. “Dat is een geruststellend resultaat voor hormoongebruikers en behandelaars”, zegt Morssinkhof. “De veranderingen in SWS- en REM-slaap die we zien in de transmasculiene groep zijn statistisch significant, maar het zijn nog altijd redelijk bescheiden verschuivingen. Die hebben wellicht geen waarde voor de klinische praktijk, en we verwachten niet dat ze de subjectieve slaapkwaliteit zullen verslechteren. In ander onderzoek in onze onderzoekslijn2 vonden we ook weinig veranderingen in insomnieklachten en subjectieve slaap in het eerste jaar hormoongebruik, dus ook dat is geruststellend.”

“We willen de relatie tussen slaapveranderingen en depressieklachten nog verder gaan onderzoeken”

Nieuwe vragen

De resultaten roepen weer nieuwe vragen op over de relatie tussen geslachtshormonen en slaap, aldus de onderzoekers. Toekomstig onderzoek zou zich kunnen richten op mogelijke onderliggende neurale mechanismen en klinische consequenties van de veranderingen. Morssinkhof: “Uit eerdere onderzoeken blijkt dat een kortere SWS en eerdere en langere REM-slaap geassocieerd zijn met een hoger risico op depressie, en we willen de relatie tussen deze slaapveranderingen en depressieklachten nog verder gaan onderzoeken.”

Referenties:
1. Morssinkhof MWL, van der Werf YD, van den Heuvel OA, et al. Influence of sex hormone use on sleep architecture in a transgender cohort: findings from the prospective RESTED study. Sleep, 2023; geaccepteerd voor publicatie.
2. Margot W.L. Morssinkhof, Chantal M. Wiepjes, et al. Sex hormones, insomnia, and sleep quality: Subjective sleep in the first year of hormone use in transgender persons. Sleep Medicine,Volume 107, 2023, P316-326, ISSN 1389-9457.

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?


Lees ook: Geslachts­bevestigende ingrepen tegenwoordig meer op maat

Naar dit artikel »

Lees ook: Zorgt diepe slaap voor een grote schoonmaak van de hersenen?

Naar dit artikel »