DOQ

Totaal lichaamsvet grotere risicofactor voor borstkanker dan buikvet

Een afname van het totale lichaamsvet heeft meer invloed op een vermindering van lichaamseigen geslachtshormonen die met borstkanker samenhangen, dan een afname van buikvet alleen. Dit onderstreept het belang van een gezond gewicht en lichamelijke activiteiten voor vrouwen met overgewicht. Dat blijkt uit onderzoek van dr. Evelyn Monninkhof, epidemioloog bij het Julius Centrum van het UMC Utrecht, onder vrouwen na de overgang. In 2016 kregen in ons land meer dan 13.500 vrouwen ouder dan 50 jaar borstkanker.

“Uit het onderzoek is gebleken dat voor het verlagen van het risico op borstkanker, via lichaamseigen hormonen, niet een daling van buikvet het belangrijkste is, maar vooral het totale lichaamsvet. Bijvoorbeeld dus ook het heupvet”, verklaart Monninkhof.

Endocrine-Related Cancer brengt vandaag de resultaten van haar onderzoek ‘Association between changes in fat distribution and biomarkers for breast cancer’. Het onderzoek werd gesponsord door KWF kankerbestrijding en Pink Ribbon.

In Monninkhof’s onderzoek zijn 195 postmenopauzale vrouwen met overgewicht in 16 weken tijd gemiddeld 5-6 kg afgevallen en zijn 48 vrouwen gelijk gebleven in gewicht. De geslachtshormoon- en leptinespiegels en het aantal ontstekings-gerelateerde stofffen in het bloed zijn vergeleken met de niveaus voorafgaand aan het gewichtsverlies. De veranderingen in het totale lichaamsvet en het buikvet zijn gemeten via DEXA (meten lichaamssamenstelling) en MRI-scans.

Na 16 weken kon er een verband worden aangetoond tussen een afname van het totale lichaamsvet en gunstige veranderingen in een aantal biologische markers voor borstkanker, waaronder geslachtshormonen en leptine, terwijl een afname van het buikvet meer in verband werd gebracht met een afname van ontstekingsmarkers.

Hoewel in voorgaande onderzoeken sprake was van tegenstrijdige verbanden tussen het risico van borstkanker en buikvet, is in dit onderzoek gebruik gemaakt van een nauwkeurigere methode om op basis van scans de verdeling van vet te bepalen, in plaats van alleen de tailleomtrek en body mass index te meten. Zoals Monninkhof uitlegt: “In de betreffende periode hebben we twee keer zowel de vetdepots als de biomarkers gemeten; daarbij hebben we nauwkeurigere DEXA-metingen gedaan voor het totale lichaamsvet, evenals MRI-scans voor het buikvet.”

Monninkhof gaat verder: “Onze volgende stap is onderzoeken hoe vrouwen buikvet en hun totale lichaamsvet het beste kunnen aanpakken. Welke programma’s op het gebied van voeding en lichaamsbeweging zullen het beste voor hen werken?  Zo kunnen ze het risico op borstkanker verlagen.”

Samenvatting:

Doel: Aan de hand van gegevens van de SHAPE-2-trial is er gekeken naar het verband tussen veranderingen in het totale lichaamsvet en buikvet en veranderingen in biomarkers voor het risico van borstkanker.

Methodes: Aan de SHAPE-2-trial hebben 243 postmenopauzale vrouwen deelgenomen. De interventie in deze trial bestond uit 5-6 kg gewichtsverlies, ofwel door alleen te diëten ofwel door een combinatie van diëten en lichamelijke activiteiten.De controlegroep bleef stabiel in gewicht,dieet en lichaamsbeweging. Na 16 weken hebben we serum geslachtshormonen, ontstekingsmarkers, het totale lichaamsvet (via een DEXA-scan) en intra- en onderhuids abdominaal vet (via MRI) gemeten. De verbanden tussen de veranderingen in de verschillende lichaamsvetdepots en biomarkers zijn geanalyseerd waarbij het studiecohort werd gebruikt zonder rekening te houden met randomisatie.

Resultaten: Er is een verband aangetoond tussen de afname van het totale lichaamsvet en gunstige veranderingen in vrij oestradiol, vrij testosteron, leptine en SHBG. Daarnaast is er een verband aangetoond tussen een afname van het intra-abdominale vet en een afname van vrij testosteron, hsCRP en leptine en een toename van SHBG. In de multivariabele analyse was bij de best passende modellen voor de biomarkers vrij oestradiol, SHBG, leptine en adiponectine vooral het totale lichaamsgewicht van belang. Voor vrij testosteron was dit onderhuids abdominaal vet. En voor hsCRP en IL-6 was met name een verandering van intra-abdominaal vet van belang.

Conclusie: Er is geconstateerd dat een afname van het totale lichaamsvet meer in verband wordt gebracht met vrij oestradiol, SHBG en adipokines dan een afname van (intra-) abdominaal vet. Daarentegen was een afname van abdominaal vet belangrijker voor de ontstekingsmarkers hsCRP en IL-6 en het geslachtshormoon vrij testosteron.

Algemene cijfers over borstkanker

  • 1 op de 7 vrouwen krijgt borstkanker
  • In 2016 werd er bij ruim 17.315 mensen borstkanker vastgesteld (incl. DCIS-kanker in melkgang). Bij 17.178 vrouwen en bij 137 mannen.
  • DCIS is een mogelijk voorstadium van borstkanker
  • Het aantal borstkanker diagnoses zal de komende jaren stijgen, naar schatting tot ruim 20.000 in 2020
  • In Nederland zijn er meer dan 150.000 mensen die borstkanker hebben (gehad)
  • Bijna 20% van de borstkankerpatiënten is jonger dan 50 jaar
  • Ruim 80% is 50 jaar of ouder
  • Ruim 27% van de patiënten is 70 jaar of ouder
  • 86% van de vrouwelijke patiënten is 5 jaar na de diagnose nog in leven
  • Na 10 jaar is 77% van de vrouwelijke patiënten nog in leven
  • De overlevingskans van borstkanker is de afgelopen jaren gestegen met 1% per jaar
  • Er overlijden jaarlijks ruim 3.000 mensen aan borstkanker
  • Dagelijks sterven er in Nederland ongeveer 9 mensen aan de gevolgen van borstkanker
  • Bij 20% van alle borstkankerpatiënten komt borstkanker in de familie voor
  • Bij 5 tot 10% van de borstkankerpatiënten is er sprake van erfelijke aanleg voor borstkanker
AUTEUR: UMC UTRECHT

 

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Boek over veilige sedatie toepassen op de SEH moet angst wegnemen

Vier SEH-artsen schreven een boek over veilige sedatie op de SEH. Het is bedoeld als naslagwerk en cursusmateriaal, vertellen Mischa Veen en Daniëlle van Winden. “Uniek is dat de informatie ook gericht is op het voorkomen van traumatische ervaringen voor patiënten.”

‘Wij willen over twintig jaar ook nog huisarts zijn’

Ties Janssen vertelt over het manifest ‘De huisarts van morgen’, waarmee de Lovah de continuïteit van de huisartsenzorg wil veiligstellen. “Al jaren wordt er nagedacht over vergrijzing en personeelstekorten in de zorg, en nog steeds kabbelt het maar voort.”

Casus: 13-jarig meisje met een bloedende moedervlek

Een 13-jarig meisje komt op het spreekuur omdat ze sinds enkele dagen een bloedende moedervlek heeft. De moedervlek zit er al sinds enkele maanden en is snel gegroeid en ook wat boller geworden. Verder geen klachten zoals pijn of jeuk. Wat is uw diagnose?

‘Ik heb medewerkers meegenomen naar waar ze het best op hun plek zijn’

Op de afdeling waar Jacqueline Loonen leiding geeft staat ‘persoonsgericht’ centraal, zowel in de patiëntenzorg als in de organisatie. “De patiënt en zorgverlener zijn samen verantwoordelijk. Iedereen komt vanuit zijn of haar expertise met voorstellen tot verbetering.”

Casus: vrouw met verkoudheid en oorpijn

Patiënte zit verkouden tegenover u met oorpijn links. De verkoudheid bestaat sinds gisteren maar de oorpijn is vannacht begonnen. De otalgie is pijnlijker dan de pijn die zij heeft ervaren bij de bevalling van haar kinderen. Het gehoor is links mogelijk iets minder dan rechts. Zij heeft geen koorts. Wat is uw diagnose?

Mededingings­toezicht biedt veel ruimte voor samen­werking

In ons zorgstelsel is veel ruimte voor samenwerking en netwerkvorming, vertelt Marco Varkevisser. “Veel zorgaanbieders denken dat heel veel niet mag van de ACM, terwijl die de afgelopen jaren heeft laten zien dat er juist veel ruimte is voor samenwerking.”

‘Vergroot herken­baarheid anti­biotica’

Een betere herkenbaarheid van antibiotica kan leiden tot verstandiger gebruik en zo helpen in de strijd tegen de wereldwijd groeiende antibioticaresistentie. Annelie Monnier en Heiman Wertheim vertellen over het ABACUS-project. “Resistentie kent geen grenzen.”

Medische hypnose: meer controle over je lijf en emoties

Kinderarts en hypnotherapeut Arine Vlieger vertelt over het gebruik van medische hypnose: “Als je de verwachtingen van de patiënt positief kan beïnvloeden dan heeft dat tevens effect op de behandeling. Taal is dan ook de basis van hypnose.”

Casus: vrouw met melaena, een steeds dikker wordende buik en een uitpuilende navel

Een vrouw wordt gepresenteerd op de Spoedeisende Hulp in verband met sinds 1 dag bestaande melaena. Daarnaast klaagt patiënte over een steeds dikker wordende buik, pijn in de rechter bovenbuik en een uitpuilende navel sinds 6 weken. Tevens zijn haar benen iets dikker geworden. Wat is uw diagnose?

In zes stappen afval op de OK reduceren

Roos Bleckman, Lukas Radema en hun collega’s van het OK Green Team bedachten een stappenplan om het afval op de OK de komende jaren met de helft te reduceren. “Het afdekmateriaal op de OK kon met maar liefst 20% gereduceerd kon worden.”