Verhoogde bloedsuiker in begin zwangerschap al riskant voor baby

Zwangerschapsdiabetes komt steeds vaker voor, stelt kinderarts in opleiding Madelon Geurtsen. In haar promotieonderzoek keek zij daarom naar de factor glucose in het eerste trimester van de zwangerschap. Een suboptimale glucosewaarde in het bloed van de moeder blijkt in de eerste dertien weken van de zwangerschap al een verhoogd risico te geven op afwijkende groei bij de baby en gezondheidsproblemen als ‘leververvetting’ op latere leeftijd. Geurtsen breekt op basis van haar bevindingen een lans voor preconceptiezorg.

Kinderarts in opleiding Madelon Geurtsen promoveerde in juni 2021 aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam op onderzoek naar de invloed van maternaal glucose in de eerste dertien weken van de zwangerschap. Het onderzoek maakt deel uit van de langlopende studie Generation R (waarbij de R staat voor Rotterdam), een op de populatie gebaseerde cohortstudie vanuit het Erasmus MC. Binnen de Generation R Studie werden zwangere vrouwen gevraagd om mee te doen met het onderzoek en bijna 10.000 kinderen zijn daarna gevolgd, aldus Geurtsen. Doel daarbij was om te onderzoeken welke factoren in het vroege leven invloed hebben op de groei, ontwikkeling en gezondheid van het kind.

Van baby tot volwassene

‘Het betrof een mooie representatieve doelgroep uit een multiculturele regio’, vertelt Geurtsen. ‘Gemiddeld rond de dertien weken zwangerschap kwamen de aanstaande moeders bij ons. Inmiddels zijn de kinderen 17 jaar. Elke vier jaar hebben ze een check-up gekregen en werden er tests gedaan. Zelf ben ik als arts-onderzoeker in 2017 ingestapt. De combinatie van focus op het vroege leven en oog voor de gevolgen tot in volwassenheid sprak me aan. Ik was benieuwd welke adviezen je vervolgens zou kunnen geven om de gezondheid voor moeder en kind te verbeteren.’

‘Zwangerschapsdiabetes komt nu tot in 8% van de zwangerschappen voor; deze prevalentie neemt toe doordat het samenhangt met overgewicht, leefstijl en leeftijd’

Risico voor moeder én kind

Een van de projecten binnen de studie was om naar de glucosehuishouding bij de moeder te kijken. ’Zwangerschapsdiabetes is een verstoring in de glucosehouding die voor het eerst ontdekt wordt tijdens de zwangerschap. Het komt nu tot in wel 8% van de zwangerschappen voor en deze prevalentie neemt toe doordat het samenhangt met overgewicht, leefstijl en leeftijd’, zegt Geurtsen. ‘We weten dat een verstoord glucosemetabolisme een risico is voor zowel moeder als kind. Op dit moment vindt screening aan het einde van het tweede trimester plaats onder vrouwen met een risico voor zwangerschapsdiabetes. We weten nog niet goed of juist het eerste trimester zinvol is om te screenen voor suboptimale glucose. Ook is nog niet duidelijk of er een zwart-witte afkapwaarde is – een drempel waarboven het niet goed is – of dat glucose over de gehele linie een risico kan geven.’ Middels echo-onderzoek tussen de 12 en 14 weken zwangerschap konden de Generation R-onderzoekers de foetus bekijken en ook metingen verrichten bij de moeder, zoals gewicht, bloeddruk en bloedonderzoek.

Gevolgen suboptimale glucose

Geurtsen bracht in kaart wat de gevolgen zijn van suboptimale glucose vroeg in de zwangerschap voor de zwangere zelf, voor de foetale groei en gezondheid op de lange termijn. ’We hebben hierbij naar een algemene trend van hoge glucosewaarden gekeken. Een vervolgstudie naar de meerwaarde van het screenen van de gehele zwangere populatie, danwel van vrouwen met een risico op suboptimaal glucosemetabolisme met exacte waardes zou interessant zijn. Zo kun je zien vanaf welke waarde het risico oplevert.’

“1-jarige peuters die twee of meer suikerhoudende drankjes per dag drinken hebben al op hun 10^de jaar een verhoogd risico om leververvetting te krijgen”

Leververvetting

Wat betreft de langetermijnrisico’s keek ze onder andere naar leververvetting, een verstoring in de stofwisseling waarbij vet zich ophoopt in de lever. ‘Ik wilde er achter komen wat vroege voorspellers zijn van leververvetting. Zo ontdekte ik dat 1-jarige peuters die twee of meer suikerhoudende drankjes per dag drinken al op hun 10^de jaar een verhoogd risico hebben om leververvetting te krijgen. Een andere bevinding is dat kinderen van 10 jaar die daadwerkelijk leververvetting hebben, vooral als ze daarbij te dik zijn, vaker een hogere bloeddruk hebben. En ook dat zij meer aanleg voor suikerziekte en een hoger cholesterolgehalte hebben dan gezonde leeftijdgenootjes.’

“Ik hoop dat preconceptiezorg in Nederland meer van de grond komt”

Eerder voeding- en leefstijladvies

Het onderzoek van Geurtsen laat zien dat de glucosewaarde dus al heel belangrijk is vanaf de beginfase van de zwangerschap, ook als de moeder geen diabetes risico-indicatie heeft. ‘Het advies uit het derde trimester over voeding en leefstijl kun je als gynaecoloog, verloskundige of huisarts dus al eerder geven, om te voorkomen dat de zwangere uiteindelijk medicijnen moet krijgen. Ik hoop dat preconceptiezorg in Nederland meer van de grond komt door dit soort onderzoeksuitkomsten. Nu geven sommige artsen en verloskundigen uit eigen initiatief advies aan mensen met een kinderwens, maar het is niet landelijk geïmplementeerd.’

“Als we echt iets voor onze kinderen willen doen, dan is het gezond de zwangerschap ingaan en gezonde keuzes aanbieden in de jonge jaren”

Impact van gezonde keuzes

De kinderarts in opleiding heeft van MDL-artsen vernomen dat er interesse is in vervolgonderzoek. ‘Er is nu nog geen medicijn voor kinderen of volwassenen met leververvetting. Dus de focus op leefstijl en voeding is juist heel belangrijk. Je krijgt er pas laat klachten van, maar dan is er soms weinig meer aan te doen.’ Ook bijvoorbeeld scholen, dierentuinen en dergelijken kunnen iets met de uitkomsten doen in hun beleid, stelt ze. ‘Want dat vond ik zelf het meest verrassend; dat de invloed van suikerhoudende dranken die een 1-jarige drinkt dus op 10-jarige leeftijd al zo groot is. Preventie is helaas niet zo populair, maar als we echt iets voor onze kinderen willen doen, dan is het gezond de zwangerschap ingaan en gezonde keuzes aanbieden in de jonge jaren.”

Lees meer over: