Verplichte zelfzorg voor artsen? Antoinet Oostindiër vindt van wel

Steeds meer artsen zoeken hulp bij psychische klachten en dat is een goed teken, stelt psychiater Antoinet Oostindiër. Sinds 2013 biedt ze vanuit de gespecialiseerde ggz-instelling Aerrea hulp aan artsen en andere zorgverleners. Dat het aantal zorgmedewerkers dat bij Aerrea aanklopt blijft groeien, komt niet alleen door de huidige werkdruk. “Ook specifieke persoonlijkheidskenmerken van veel artsen zorgen voor psychische kwetsbaarheid. Daar zou meer aandacht voor moeten zijn.”

Van nature zijn de meeste artsen geen hulpvragers maar vooral hulpverleners. Die eigenschap komt volgens Antoinet Oostindiër in veel gevallen voort uit parentificatie. Oftewel een jeugd waarin ze zich verantwoordelijk voelden voor het welbevinden van een ouder of ander familielid. Jeugdtrauma’s komen ook vaak voor onder artsen. “Tel daarbij de ingrijpende werkervaringen en hoge werkdruk op, dan is het niet zo gek dat binnen de artsenberoepsgroep het aantal psychische klachten bovengemiddeld is.”

Gelijkwaardig

Oostindiër is zelf ervaringsdeskundige. Aanvankelijk koos ze voor een huisartsencarrière uit angst dat de psychiatrie te dichtbij zou komen. Maar als huisarts bleef de interesse voor psychische aandoeningen kriebelen. Toen ze tijdens intervisies ontdekte dat veel collega-artsen net als zij worstelden met hun psychisch welzijn, besloot ze alsnog de opleiding tot psychiater te volgen en zich te richten op de begeleiding van zorgverleners.
Aerrea is gevestigd in een verbouwde boerderij net buiten Amsterdam. Het team bestaat uit 15 professionals die eveneens zelf ervaring hebben met psychische klachten. “Juist daardoor voelen artsen zich op hun gemak. Herkenning is een belangrijk onderdeel van onze begeleiding. Iedereen is hier gelijkwaardig. We leren zorgverleners om hun beschermende witte jas uit te doen. Ze mogen hier patiënt zijn.”

“Zorgverleners zitten erg in hun hoofd. Wij zetten daarom de connectie met het lichaam en de emoties op de voorgrond”

Non-verbale therapieën

Zo’n 250 patiënten zijn tegelijk in zorg binnen Aerrea, voornamelijk artsen. De meeste klachten waarmee ze aankloppen zijn depressie, angststoornissen en afgeleide problemen zoals verslaving aan alcohol of andere verzachtende middelen. Behalve persoonlijke sessies krijgen de patiënten groepstherapieën die altijd een dagdeel in beslag nemen. Veel aandacht is er voor non-verbale therapieën: beeldende therapie, drama, danstherapie. “Want”, zo zegt Oostindiër, “zorgverleners zitten erg in hun hoofd, ze praten alles recht wat krom is. Wij zetten daarom de connectie met het lichaam en de emoties op de voorgrond.”

“Een paard geeft gewoon een ongefilterde reactie terug als je door je uitstraling te veel druk zet”

Seizoenen en buitenleven

Ook de seizoenen en het buitenleven rond de boerderij speelt een prominente rol. Weer of geen weer, iedereen begint een sessie in de weilanden om vanuit het lichaam contact te maken met de omgeving. Met paarden worden spiegeloefeningen gedaan. De patiënt moet bijvoorbeeld het dier – non-verbaal en zonder aanraken – naar een bepaalde plek geleiden. “Paarden geven niets om al je kennis, of dat je lid was van het corps. Ze laten je verfijnd zien wat er gebeurt. Als je door je uitstraling te veel druk zet, geeft een paard gewoon een ongefilterde reactie terug. Zo komen patronen bloot te liggen.”

“Waarom geen puntensysteem voor zelfzorg en coaching, net zoals we dat hebben voor inhoudelijke nascholing”

Gereguleerd zelfzorgsysteem

De behandelingen duren over het algemeen langer dan in de reguliere ggz, met name doordat artsen lang wachten voordat ze hulp zoeken. Ze zijn vaak bang voor een diagnose en een stigma. Artsen die wel elders in zorg zijn geweest, zijn daar vaak onderbehandeld doordat ze de schone schijn lang wisten op te houden. Hulpverleners binnen Aerrea prikken daardoorheen en zijn stevig genoeg om daarmee om te gaan. Oostindiër is groot voorstander van een gereguleerd zelfzorgsysteem voor zorgverleners. “Als beroepsgroep moeten we gaan inzien dat we risico’s lopen, en daar structureel alert op zijn. Dus waarom geen puntensysteem voor zelfzorg en coaching, net zoals we dat hebben voor inhoudelijke nascholing? Maak het normaal dat je een paar gesprekken voert nadat je iets naars hebt meegemaakt. Dat voorkomt veel ellende.“

Aerrea, Antoinet Oostindiër, psychiatrie, zelfzorg