Verstoorde slaap houdt verband met verhoogd risico op overlijden
Voor het eerst is er een duidelijk verband aangetoond tussen verstoorde slaap – de frequentie en duur van bijna wakker zijn tijdens nachtrust – en een verhoogd risico op overlijden. Dat geldt voor overlijden aan hart- en vaatziekten en voor overlijden door welke andere oorzaak ook. Vooral bij vrouwen. Dit blijkt uit onderzoek geleid vanuit Maastricht UMC+ en University of Adelaide in Australia.
Het onderzoeksteam onder leiding van cardioloog Dominik Linz van Maastricht UMC+ en UHD Mathias Baumert van de University of Adelaide in Australia, publiceerde afgelopen dinsdag 20 april ’21 hun onderzoeksresultaten in het European Heart Journal. Aan het onderzoek deden 8001 mannen en vrouwen mee. Aangetoond werd dat vrouwen die het vaakst en gedurende langere tijd slechts oppervlakkig sliepen tijdens nachtrust, bijna het dubbele risico hadden om te overlijden aan hart- en vaatziekten vergeleken met het risico bij de algemene vrouwelijke bevolking. Het verband was minder duidelijk bij mannen. Hun risico op cardiovasculaire sterfte nam met iets meer dan een kwart toe in vergelijking met de algemene mannelijke bevolking.
Arousal
Onbewust wakker zijn of tegen wakker worden aanzitten, ook wel bekend als corticale opwinding of arousal, is een normaal onderdeel van slaap. Het komt spontaan voor en maakt deel uit van het vermogen van het lichaam om te reageren op mogelijk gevaarlijke situaties, zoals lawaai of belemmering van de ademhaling. Pijn, bewegingen van ledematen, trauma, temperatuur en licht kunnen ook triggers zijn. Dominik Linz legt uit: “Een veelvoorkomende aanleiding voor arousal is obstructieve slaapapneu, wanneer de ademhaling tijdens diepe slaap stopt. Het lichaam wordt dan autonoom geactiveerd om van slaaphouding te veranderen. Daarmee worden de bovenste luchtwegen weer vrijgemaakt en start het ademen weer, zonder echt wakker te worden. Een andere oorzaak kan ‘geluidsoverlast’ tijdens de nacht zijn, door bijvoorbeeld nachtelijk vliegtuiglawaai. Afhankelijk van de sterkte van de arousal kan iemand zich bewust worden van de omgeving, maar vaak is dat niet het geval. Meestal zullen mensen zich ’s ochtends uitgeput en moe voelen vanwege hun slaapfragmentatie, maar zullen ze zich niet bewust zijn van de individuele arousal.”
Tot nu toe was niet bekend of er ook een verband was met de arousalbelasting – een combinatie van het aantal arousals en de duur ervan – tijdens de nachtrust en het risico op overlijden
Slaaponderzoek
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat slaapduur, te kort of te lang, wordt geassocieerd met een verhoogd risico op overlijden door cardiovasculaire of andere oorzaken. Tot nu toe was echter niet bekend of er ook een verband was met de arousalbelasting – een combinatie van het aantal arousals en de duur ervan – tijdens de nachtrust en het risico op overlijden. In een samenwerking tussen een team onder leiding van universitair hoofddocent Mathias Baumert van de School of Electrical and Electronic Engineering aan de Universiteit van Adelaide (Australië) en dr. Linz, keken onderzoekers naar gegevens van slaapmonitoring die ’s nachts werden gedragen door mannen en vrouwen die aan een van drie onderzoeken deelnamen. Het ging om 2782 mannen in de Osteoporotic Fractures in Men Sleep Study (MrOS), 424 vrouwen in de Study of Osteoporotic Fractures (SOF) en 2221 mannen en 2574 vrouwen in de Sleep Heart Health Study (SHHS). De gemiddelde leeftijden in de onderzoeken waren respectievelijk 77, 83 of 64 jaar. De deelnemers werden gevolgd over een periode van meerdere jaren, variërend van gemiddeld zes jaar (SOF) tot 11 jaar (MrOS).
Het risico om door welke oorzaak dan ook te overlijden was 21% bij vrouwen in de algemene bevolking. Dit nam toe tot 31,5% bij vrouwen in de twee onderzoeken met een opwindingslast van meer dan 6,5%
Risico’s voor vrouwen en mannen
Na correctie voor factoren die de resultaten kunnen beïnvloeden, zoals totale slaapduur, leeftijd, medische geschiedenis, body mass index (BMI) en rookgewoonten, ontdekten de onderzoekers dat vrouwen een lagere arousalbelasting hadden dan mannen. Degenen met een arousalbelasting van meer dan 6,5% van hun nachtrust, hadden echter een groter risico om te overlijden aan hart- en vaatziekten dan vrouwen met een lagere arousalsbelasting: het dubbele risico bij SOF en 1,6 keer het risico bij SHHS. Hun risico om te overlijden door alle oorzaken was ook 1,6 keer verhoogd in SOF en 1,2 keer in SHHS. Als de vrouwen uit beide onderzoeken samen worden genomen, hadden degenen met een arousallast van meer dan 6,5% een risico van 12,8% om te overlijden aan hart- en vaatziekten. Dit is bijna het dubbele van dat van vrouwen van dezelfde leeftijd in de algemene bevolking met een risico van 6,7%. Het risico om door welke oorzaak dan ook te overlijden was 21% bij vrouwen in de algemene bevolking. Dit nam toe tot 31,5% bij vrouwen in de twee onderzoeken met een opwindingslast van meer dan 6,5%.
Mannen met een arousalbelasting die meer dan 8,5% van hun nachtrust uitmaakt, hadden 1,3 keer meer kans om te overlijden aan hart- en vaatziekten (MrOS) of welke oorzaak dan ook (SHHS). Dit in vergelijking met mannen met een lagere arousalbelasting. Bevindingen voor een verhoogd risico op overlijden van welke oorzaak dan ook bij MrOS of hart- en vaatziekten bij SHHS waren echter niet statistisch significant. Kijkend naar alle mannen in beide onderzoeken, hadden degenen met een arousalbelasting van meer dan 8,5% een risico van respectievelijk 13,4% en 33,7% om te overlijden aan hart- en vaatziekten of een andere oorzaak. Dit in vergelijking met het risico in de algemene bevolking van mannen van vergelijkbare leeftijden van respectievelijk 9,6% en 28%.
“We moeten onze patiënten adviseren om voor hun slaap te zorgen en een goede ‘slaaphygiëne’ te oefenen”
Cardioloog dr. Dominik Linz
Verschil
Linz over de bevinding: “Het is onduidelijk waarom er een verschil is tussen mannen en vrouwen in de onderzochte groepen, maar er zijn enkele mogelijke verklaringen. De triggers die een arousal veroorzaken of de reactie van het lichaam op arousal, kunnen bij vrouwen verschillen van die bij mannen. Dit kan het relatief hogere risico op cardiovasculaire aandoeningen verklaren. De hogere leeftijd, BMI en de ernst van slaapapneu kan de last van arousal verhogen. Hoewel leeftijd niet kan worden veranderd, kunnen BMI en slaapapneu worden aangepast en kunnen ze een interessant doel vormen om de last van arousal te verminderen. Of dit zich vertaalt in een lager risico op overlijden aan hart- en vaatziekten, verdient nader onderzoek. Voor mij als arts helpt een hoge arousalbelasting om patiënten te identificeren die mogelijk een hoger risico lopen op hart- en vaatziekten. We moeten onze patiënten adviseren om voor hun slaap te zorgen en een goede ‘slaaphygiëne’ te oefenen. Maatregelen om ’s nachts geluidshinder te minimaliseren, af te vallen en slaapapneu te behandelen, kunnen ook helpen om de aurosallast te verminderen. “
Het artikel is geplaatst in The European Heart Journal, vaktijdschrift van The European Society of Cardiology: https://academic.oup.com/eurheartj/article-lookup/doi/10.1093/eurheartj/ehab151