Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Redactioneel

Ruth Wouters

27 juni 2025

Patiënten voelen wat ze verwachten. Dat is de essentie van placebo- en nocebo-effecten, vertelt Henriët van Middendorp, hoofddocent gezondheids- en medische psychologie aan de Universiteit Leiden. Verwachtingen kunnen stress en pijn verminderen, of juist versterken. “Als zorgverlener kun je daar op een integere manier gebruik van maken, bij kinderen én volwassenen.”

Van Middendorp vindt het fascinerend dat een behandeluitkomst voor een groot deel niet voortkomt uit het medicijn zelf. Bij pijnstilling bijvoorbeeld kan 25 tot 50% van het effect komen door het placebo-mechanisme. “Verwachting is geen vaag gevoel, maar een neurobiologisch proces dat via het brein de lichamelijke reactie beïnvloedt.”
Placebo-effecten kunnen de werking van een behandeling versterken. Nocebo-effecten ontstaan juist als iemand negatieve verwachtingen heeft. “Zelfs wie een placebo krijgt, kan klachten ervaren, simpelweg omdat er van tevoren is gewezen op mogelijke bijwerkingen.”

“Je kunt placebo-effecten bewust inzetten om behandelingen effectiever of prettiger te maken”

Hoofddocent gezondheids- en medische psychologie Henriët van Middendorp

Geen vervanging, maar versterking

Betekent dit dat we medicijnen kunnen schrappen als we goed communiceren? “Nee”, zegt Van Middendorp. “Placebo-effecten werken het best in combinatie met echte behandeling. Het brein moet iets hebben om mee te associëren, zoals een bekende vorm, een geur, een context. Die koppeling ontstaat door eerdere l

Aanmelden