‘We zijn nog niet over de piek heen’

Uroloog in opleiding Wouter van der Sanden opende enkele jaren terug een ketaminepoli in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch. Reden: toenemende plasklachten bij relatief jonge mensen door recreatief gebruik van ketamine. Afkicken en acuut behandelen van deze klachten is essentieel om irreversibele schade aan urinewegen en nieren te voorkomen.

Ketamine is een drug die onder jongeren de laatste jaren flink aan populariteit heeft gewonnen, vertelt Wouter van der Sanden. “Deze drug is met name geliefd omdat er op korte termijn geen nadelen aan verbonden zijn. Ga je ermee ‘out’, dan word je de volgende dag weer fris en fruitig wakker”. Hij ziet echter een zorgwekkende trend. “Steeds meer relatief jonge mensen melden zich met urinewegklachten als gevolg van ketaminegebruik. De hypothese is dat ketamine een etsend effect heeft op de blaaswand en urinewegen.”

Ketaminepoli

Deze klachten treden meestal pas op na jarenlang dagelijks gebruik van ketamine, vertelt Van der Sanden. “Ik kwam incidenteel al wel eens een patiënt tegen, maar toen volgden ineens meerdere patiënten. Er bleek een trend in te zitten. Hier in ’s-Hertogenbosch zien we vergeleken met de rest van het land relatief vaak ketaminegebruikers, mogelijk doordat Noord-Brabant met het oog op drugsproblematiek er in ongunstige zin uitspringt ten opzichte van de rest van het land. Ik heb daarom enkele jaren geleden een poli geopend om meer expertise rondom urinewegklachten bij ketaminegebruik te kunnen opbouwen. Dat heeft ook een aanzuigende werking, want we hebben op dit moment als enige ziekenhuis in het land een ketaminepoli. Andere urologen sturen hun patiënten naar ons door.”

“Sommige mensen moeten letterlijk 150 keer per dag naar het toilet”

Klachten

De klachten kunnen heftig zijn, zo is de ervaring van Van der Sanden. “Patiënten kunnen pijn hebben door een blaasontsteking, maar die is veel heftiger dan bij een gewone blaasontsteking. Voor, tijdens en na het plassen treedt hevige pijn in de blaasregio op. Een andere klacht is een verkleinde blaas. Hierdoor moeten sommige mensen letterlijk 150 keer per dag naar het toilet en zijn ze genoodzaakt om incontinentiemateriaal te dragen. Gelukkig nemen de klachten wel af na stoppen met ketamine: 75% van de mensen heeft binnen 3 maanden na stoppen een forse reductie van de klachten. De pijn verdwijnt vaak en de blaascapaciteit neemt weer toe. Maar zoals het was vóór ketaminegebruik wordt het meestal niet meer.”

Behandeling

De eerste stap in de behandeling is om de patiënt te wijzen op het belang van stoppen. “Doorgaan met ketamine kan leiden tot irreversibele schade aan de urinewegen en ook de nieren. Uiteindelijk kan dan een blaasverwijdering en een stoma het gevolg zijn. Maar dat is echt een ‘last resort’.  Ongeveer 75% van de patiënten lukt het om binnen 3 maanden ‘clean’ te worden, al dan niet met behulp van een verslavingskliniek. Wij werken daarom nauw samen met Novadic-Kentron, een grote verslavingskliniek in Noord-Brabant. Ik wijs patiënten erop dat stoppen met ketamine – dat werkt als een pijnstiller – tijdelijk verergering van de pijnklachten kan geven. Daarvoor geef ik pijn- en blaasmedicatie. Ook wijs ik patiënten erop dat niet stoppen kan leiden tot ernstige – onomkeerbare – nierschade.”

Fors stijgen

Tot nog toe heeft Van der Sanden zo’n 150 patiënten op zijn poli gezien. De leeftijd van de patiënten varieert van 17 tot 43 jaar, met een gemiddelde van 25-30 jaar. Hij verwacht dat gezien de populariteit van de drug en het feit dat plasklachten pas na jaren gebruik ontstaan, het aantal meldingen op de polikliniek voorlopig nog fors zal stijgen. Zijn collega-urologen wil hij daarom een paar dingen op het hart drukken. “Neem je rol in de acute fase. Sommige urologen hebben de neiging om te zeggen, ga eerst maar eens afkicken. Maar in de acute fase is goede pijn- en blaasmedicatie nodig, zodat de patiënt makkelijker kan afkicken. En verder: wees bedacht op het feit dat bij 10% van de ketaminegebruikers met urinewegklachten de hogere urinewegen en de nieren betrokken zijn.”

“Ik verwacht dat we nog niet over de piek heen zijn”

Onverklaarbare plasklachten

Van der Sanden hoopt dat met publicaties en het vertellen van zijn verhaal urinewegklachten als gevolg van ketaminegebruik bekender worden bij patiënten en zorgverleners. Hij heeft een protocol ontwikkeld voor de behandeling van klachten en deelt dat graag met collega’s. “Een officiële richtlijn is er nog niet, maar het is wel belangrijk om de behandeling structuur te geven. Ook huisartsen zouden dit protocol kunnen gebruiken. Zij kunnen alert zijn op onverklaarbare plasklachten bij jonge mensen en de link leggen met ketaminegebruik. Hopelijk kunnen we zo het tij keren. Maar ik verwacht dat we nog niet over de piek heen zijn: de komende jaren zullen we in toenemende mate te maken krijgen met urinewegklachten door ketaminegebruik.”   

Referentie: Van der Sanden W. M. H., Wyndaele M., Schipper R.A., De Kort L.M.O. Themapoli voor ketamine-geïnduceerde cystitis: eerste ervaringen en resultaten. Tijdschrift voor Urologie 2-3, 2023.

Lees meer over: