Ziekenhuisapotheker i.o. Weersink: ‘Het was een eyeopener voor mij dat levercirrose ook bijwerkingen kan versterken, bijvoorbeeld van NSAID’s’

Ziekenhuisapotheker i.o. Rianne Weersink ontwikkelde medicatiebewakingsadviezen voor patiënten met levercirrose. Ook promoveerde ze op medicatieveiligheid bij mensen met deze aandoening. Op dit gebied geldt ze als een pionier. “Wereldwijd gezien is dit een nieuw onderwerp.”

Al tijdens haar opleiding farmacie in Groningen ontstond de interesse voor epidemiologie, vertelt ziekenhuisapotheker i.o. Rianne Weersink, die nu net begonnen is aan haar opleiding tot ziekenhuisapotheker in het Deventer Ziekenhuis. “Tijdens mijn studie deed ik een project over vrouwen die de pil gebruikten voordat ze zwanger werden. We keken of dit verband had met de ontwikkeling van astma bij het kind. Die relatie bleek er niet te zijn. Ik ben een van de auteurs van een publicatie hierover in het Pharmaceutisch Weekblad (Nederlands Platform voor Farmaceutisch Onderzoek 2012;6:a1211, MdL). In die periode is het zaadje geplant voor mijn liefde voor epidemiologie. Al vroeg gloorde de wens om ooit eens te promoveren.”

Medicatie bij levercirrose

Weersink kwam voor het eerst in aanraking met medicatie bij levercirrose tijdens een praktijkstage bij poliklinische apotheek De Brug in Almere aan het eind van haar studie. “Apotheker Sandra van Putten voerde samen met artsen en andere apothekers een project uit over medicatie bij levercirrose. Tijdens mijn stage heb ik onderzoek gedaan naar veilig gebruik van paracetamol bij levercirrose. Sandra bracht me in contact met Sander Borgsteede, apotheker op de afdeling medicatiebewaking van de Stichting Health Base in Houten. Hij wilde starten met een project over medicatieveiligheid bij levercirrose en had daarvoor subsidie gekregen van ZonMw. Dat sloot mooi aan op mijn ervaring en interesse en zo ben ik bij SHB begonnen met het ontwikkelen van medicatieadviezen voor deze aandoening.”

“Apothekers en artsen wil ik oproepen deze medicatiebewakingsadviezen vooral te gaan gebruiken”

Onontgonnen terrein

Tijdens het project is Weersink erachter gekomen dat medicatieadviezen en de focus op medicatieveiligheid ook wereldwijd gezien nog onontgonnen terrein is. Ze mag zich samen met Sander Borgsteede rekenen tot de pioniers op dit terrein. “Wereldwijd gezien is dit een nieuw onderwerp. Alleen in Australië weet ik nog iemand die hier onderzoek naar doet.” Een van de hobbels die Weersink tegenkwam is dat bijvoorbeeld onduidelijk was wat in de registratieteksten van fabrikanten bedoeld werd met de algemene term ‘leverfunctiestoornis’. “Dat kan van alles betekenen. Daarom hebben we besloten in het project te focussen op levercirrose. Die aandoening is helder omschreven en goed te diagnosticeren.”

Adviezen publiekelijk toegankelijk

Aan de hand van dit duidelijke criterium ging Weersink op zoek naar literatuur. Dat leidde in samenwerking met een expertgroep tot een groot aantal medicatiebewakingsadviezen, die zowel via de G-Standaard van de KNMP als via de Stichting Health Base beschikbaar zijn. Omdat het een subsidieproject was, zijn de adviezen ook publiekelijk toegankelijk via de website geneesmiddelenbijlevercirrose.nl. “Apothekers en artsen wil ik oproepen deze adviezen vooral te gaan gebruiken.”

Gaandeweg rijpte bij Weersink het besluit om te gaan promoveren op medicatie en levercirrose. Haar werkgever, Sander Borgsteede, steunde haar daarin en werd een van de copromotors. In november vorig jaar was het grote moment daar en mocht Weersink haar proefschrift verdedigen en de doctorstitel in ontvangst nemen.

“Belangrijk is natuurlijk dat cirrose de leverfunctie vermindert, waardoor doseringsaanpassing van hepatisch geklaarde geneesmiddelen nodig kan zijn”

Eyeopener

Haar onderzoek leverde een aantal verrassende bevindingen op, vertelt Weersink. “Belangrijk is natuurlijk dat cirrose de leverfunctie vermindert, waardoor aanpassing van de dosering van hepatisch geklaarde geneesmiddelen nodig kan zijn. Maar de kinetiek is niet het enige punt. Een echte eyeopener voor mij was dat levercirrose ook bijwerkingen kan versterken. Bijvoorbeeld van NSAID’s. Door levercirrose kan portale hypertensie ontstaan, wat op zijn beurt de nierperfusiedruk kan doen dalen. Daardoor wordt het RAAS-systeem geactiveerd. NSAID’s kunnen de nierfunctie nog verder doen achteruitgaan. Je wilt dus NSAID’s vermijden bij levercirrose. Een ander voorbeeld: bij cirrose kan de lever ammoniak niet meer goed klaren. Ammoniak kan dan in de hersenen komen en hepatische encefalopathie veroorzaken. Geneesmiddelen die de ammoniakconcentratie in het bloed verhogen, zoals acetazolamide, moeten worden vermeden bij cirrose.” Symptomen hiervan zijn bijvoorbeeld verminderde alertheid, verminderd reactie- en concentratievermogen en verlies van de fijne coördinatie.

Kinderschoenen

Met haar project en het daarop aansluitende promotieonderzoek heeft Weersink een mooi stukje kennis over medicatieveiligheid bij levercirrose ontwikkeld, maar het onderzoek rond dit onderwerp staat nu nog maar in de kinderschoenen. “Voor vaak gebruikte geneesmiddelen zoals doxycycline en nitrofurantoïne is bijvoorbeeld nog bijna geen enkele studie gedaan naar levercirrose. Het is zeker te wensen dat er meer onderzoek komt, bijvoorbeeld met real world-data.”

Weersink heeft nu haar handen te vol om zelf dit onderzoek te gaan oppakken. “Ik ga mezelf eerst inwerken als ziekenhuisapotheker in opleiding. Maar ik wil mijn kennis zeker gaan verspreiden. Zo geef ik cursussen op de masteropleiding in Utrecht en ik verwacht dit ook in Groningen te gaan doen. En natuurlijk wil ik mijn kennis ook hier in het ziekenhuis gaan delen, bijvoorbeeld tijdens een farmacologiebespreking.”

---

Vind hier meer informatie over geneesmiddelinformatie en medicatiebewaking van de Stichting Health Base. Stichting Health Base is een onafhankelijk expertisecentrum voor geneesmiddelinformatie en medicatiebewaking. Zij staan voor goed en veilig geneesmiddelgebruik met expertises in medicatiebewaking, voorschrijven en geneesmiddelinformatie voor zorg-ict en patiëntenportalen.

---

Lees meer over: