DOQ

Zó voorkom je onnodig gebruik van opioïden

Ons land telt 200.000 langdurige gebruikers van opioïden. Zij nemen langer dan 90 dagen deze pijnstillers in. Daarmee stijgt hun kans op gewenning, afhankelijkheid, verslaving en bijwerkingen. Apotheker Eward Melis van de Sint Maartenskliniek is van mening dat de hele zorgketen kan bijdragen aan daling van het aantal chronische gebruikers. “In de NHG-Richtlijn Pijn vind je afbouwschema’s.”

Obstipatie, duizeligheid en ademhalingsdepressie. Het zijn veelvoorkomende bijwerkingen van opioïden, waarvan oxycodon, morfine en fentanyl de meest gebruikte zijn in Nederland. “Vooral ouderen zijn gevoelig voor bijwerkingen”, weet Eward Melis. “Inname vergroot ook het valrisico. Soms gebruiken ouderen een opiaat tegen rugpijn, worden daardoor duizelig, breken een knie of heup en zijn dan nog verder van huis.”

“Chronisch gebruik impliceert de kans op problemen, maar heeft op den duur weinig effect op de pijn. Dan is de balans doorgeslagen naar de negatieve kant”

Apotheker Eward Melis

‘Apotheker pijn’

Melis noemt zichzelf ‘apotheker pijn’. Hij verdiept zich in de werking van pijnstillende medicatie en schreef met artsen en andere apothekers een handreiking voor de afbouw van opioïdengebruik. Die is opgenomen in de NHG-Standaard Pijn. “Hoe groot zijn de stappen die je kunt zetten? Om de hoeveel tijd minder je de dosering? Het is een praktisch handvat voor de huisarts. Dit is een belangrijk thema, want chronisch gebruik impliceert dus de kans op problemen, maar heeft op den duur weinig effect op de pijn. Dan is de balans doorgeslagen naar de negatieve kant.”

“Schrijf beperkt voor, geef een recept voor maximaal een week”

Eindig probleem

Hoe zorgen onder meer huisartsen en apothekers ervoor dat het gebruik van opioïden wordt beperkt tot het strikt noodzakelijke? Hoe kunnen ze onterecht gebruik voorkomen en terecht gebruik snel en verantwoord afbouwen? “Er zijn twee uitgangspunten”, zegt Melis. “Eén: schrijf beperkt voor. Geef een recept voor maximaal een week. En twee: als je een herhaalrecept overweegt, ga dan samen met de patiënt na of het nut nog opweegt tegen de bijwerkingen. Heeft de patiënt er veel baat bij, omdat het pijnstillend effect groot is? Dan is het misschien gerechtvaardigd een herhaalrecept voor een week uit te schrijven. Besef daarbij wel dat een probleem eindig moet zijn. Kort na een pijnlijke operatie heeft de patiënt veel pijn en is een opiaat op zijn plaats. Je weet in dit geval ook dat de pijn overgaat en een opioïde spoedig niet meer nodig is. Anders ligt het bij de patiënt met vage (chronische) pijn in de onderrug waarvan de oorzaak onduidelijk is. Je kunt dan wel een opiaat voorschrijven, maar we weten dat opioïden bij chronische pijn niet effectief zijn.”

In mijn optiek staan patiënten meer open voor afbouwen dan artsen vaak aannemen”

Eerste lijn

Onderzoek uitgevoerd in de Sint Maartenskliniek laat zien dat er winst is te boeken. Melis: “Samen met collega’s heb ik in 2021 een studie verricht bij postoperatieve orthopediepatiënten. Een half jaar na de ingreep bleek ongeveer 13% nog opioïden te gebruiken. Weliswaar waren sommigen van hen al vóór de operatie langdurige opioïdegebruiker, dat laat onverlet dat een flink aantal deze status ontwikkelde na de ingreep. Normaal gesproken is de postoperatieve pijn dan voorbij, maar toch gebruikten ze nog opioïden. Dan vraag ik me af: hoe is dat gekomen? In de meeste ziekenhuizen is het tegenwoordig gebruikelijk heel beperkt opioïden mee te geven bij ontslag uit het ziekenhuis. In de Sint Maartenskliniek bijvoorbeeld, krijgen mensen de middelen voor maximaal een paar dagen mee naar huis. Dus wat is er gebeurd na ontslag uit het ziekenhuis? Wie heeft de middelen voorgeschreven en hoe is de patiënt begeleid? Als de patiënt ondanks de opioïden nog steeds pijn heeft, kun je je in elk geval afvragen: wat is het effect van die pillen nog en is het niet tijd om af te bouwen? Ons onderzoek leverde nóg een frappant resultaat op. Zes maanden na de operatie vroegen we de patiënten: zou je willen afbouwen? Vrijwel iedereen antwoordde bevestigend. De meesten voelen zich blijkbaar niet goed bij langdurig gebruik. In mijn optiek staan patiënten meer open voor afbouwen dan artsen vaak aannemen.”

Wijs de patiënt met pijn de weg naar mindfulness, ontspanningsoefeningen of cognitieve gedragstherapie”

Driehoek patiënt-huisarts-apotheker

Melis koppelt deze woorden aan een pleidooi voor begeleiding van de patiënt. “Voor een goede, verantwoorde afbouw is de driehoek patiënt-huisarts-apotheker nodig. Vervolgens is dé succesfactor dat een zorgprofessional de patiënt begeleidt. Vraag de patiënt regelmatig telefonisch of tijdens een consult hoe het gaat. Ondersteun en motiveer, want afbouwen kan vanwege de pijn best lastig zijn. In de NHG-richtlijn staan niet-medicamenteuze interventies: wijs de patiënt met pijn bijvoorbeeld de weg naar mindfulness, ontspanningsoefeningen of cognitieve gedragstherapie.”

Referentie: NHG-Richtlijn Pijn

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: jongen met gepig­menteerde huid­afwijking

Een tienjarige jongen heeft een opvallende laesie op de rechterbovenarm. Bij navraag blijkt deze laesie al jaren aanwezig. In de familie komen geen melanomen voor. De jongen heeft een blanco voorgeschiedenis. Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten van moeizaam plassen

Een man komt met een doorgemaakte blaasontsteking op uw spreekuur. Plassen gaat al een paar jaar langzaamaan moeilijker en moeilijker. De straal is zwak, nogal eens sproeiend en er wordt bijna altijd wat nagedruppeld. Persen helpt niet echt. Wat is uw diagnose?

Iedere arts moet zich voorbereiden op een leven lang leren

Welzijn is een voorwaarde voor professionele en persoonlijke ontwikkeling. En dat is in de medische sector meer dan ooit een punt van zorg, vindt Marjolein van de Pol. “De nieuwe bewegingen moet je gewoon volgen, in welke fase van je carrière je ook zit.”

‘‘Minder eten en meer bewegen’ is echt een misvatting’

Mensen met obesitas hebben vaak te maken met negatieve vooroordelen, ook in de zorg. Daardoor vermindert de kwaliteit van zorg, legt Paige Crompvoets uit. “Uit mijn onderzoek bleek dat mensen met obesitas soms belachelijk gemaakt worden door hun zorgverleners.”

Whispp biedt oplossing voor mensen met stem- en spraak­problemen

Joris Castermans ontwikkelde Whispp, een app die met behulp van AI fluister- en aangedane spraak kan omzetten in een heldere en natuurlijke stem. “Wie nog audio- of video-opnames heeft van de gezonde stem, kan met Whispp de eigen stem van vroeger creëren.”

Artsen voor Kinderen helpt kinderen met een chronische ziekte of beperking

Michel Weijerman van Stichting Artsen voor Kinderen vertelt over hun projecten voor betere zorg en welzijn voor kinderen met een chronische aandoening. “Zo’n 200 zorgprofessionals zijn op vrijwillige basis bij onze poli betrokken. Binnen 48 uur krijg je antwoord.”

Casus: patiënte met dagelijkse neusbloedingen

Een patiënte is de dagelijkse neusbloedingen rechts helemaal zat. Door het dichtknijpen van de neus gedurende 10 minuten stopt de bloeding wel steeds. Wat is uw diagnose?

‘Wees alert op opioïd­misbruik bij patiënten op SEH’

Opioïdgebruik komt bij SEH-patiënten vaker voor dan gemiddeld. Meer bewustzijn over misbruik van deze medicatie is nodig, aldus Joris Holkenborg. “Maar vergeleken met de VS doen we het in Nederland, mede dankzij apothekers en huisartsen, best wel goed.”

Voorkom een burn-out

Huisarts Nico Verhoef onderzocht waarom steeds meer artsen een burn-out krijgen, hoe dit te voorkomen, én geeft tips hoe je het werk leuk houdt voor jezelf. “Een middag per week maakte ik vrij voor kleine chirurgische ingrepen, omdat ik dat heel leuk vind om te doen.”

De zorgverlener als verwonderaar

Steeds meer resultaten wijzen uit dat een goed contact tussen de zorgverlener, het kind en de ouders, veel leed kan voorkomen. Piet Leroy zet zich in voor pijn- en traumavrije zorg bij kinderen. “Ik spreek nooit over lastige ouders, wel over kwetsbare ouders.”


0
Laat een reactie achterx