Log in om uw persoonlijke bookmarks op te kunnen slaan.
Arts, denk in de spreekkamer ook aan excessief lachgasgebruik
Het gebruik van lachgas onder jongeren stijgt, en daarmee stijgt ook het aantal jonge patiënten dat zich bij de neuroloog presenteert met dwarslaesie-achtige verschijnselen. Reden voor neuroloog dr. Paul Bienfait en enkele collega’s om zich enkele jaren geleden te verenigen in een projectgroep. Hij pleit voor meer bewustwording voor het probleem onder neurologen én huisartsen. “Als je eerder denkt aan lachgasgebruik, kun je mensen tijdig support geven.”
Lachgas (distikstofoxide, N2O) veroorzaakt een korte, psychedelische roes door inademen van het gas uit een ballon. Excessief gebruik van twintig of meer ballonnetjes per avond kan zorgen voor een deficiëntie van vitamine B12, belangrijk bij de bloedaanmaak en instandhouding van de myelinevezels om de zenuwbanen. Zo kan lachgas leiden tot zenuwschade, met name op achterstrengniveau, en polyneuropathie (PNP).
Werkgroep
De schadelijke effecten van het onschuldig veronderstelde gas, gebruikt in de horeca bij het luchtig maken van bijvoorbeeld slagroom, kwamen zo’n twee jaar geleden aan het licht nadat enkele neurologen een verband zagen tussen recreatief gebruik en neurologische afwijkingen. “In de krant verscheen een stuk over een verband tussen lachgasgebruik en dwarslaesieverschijnselen bij jongeren”, zegt Paul Bienfait, neuroloog in Gelre ziekenhuizen. Die aantallen waren voor Bienfait en enkele collega’s aanleiding om de Projectgroep Complicaties Lachgas te vormen, die namens de Nederlandse Vereniging voor Neurologie (NVN) de grootte en ernst van het probleem in kaart zou brengen.
“Onze huidige inschatting is dat er 100 tot 200 gevallen per jaar zijn”
Debat
“We vonden het verontrustend en wilden bepalen hoe groot het probleem is, en zowel retrospectief als prospectief onderzoek in gang zetten.” Bij een enquête onder collega’s bleek lachgasgebruik een probleem te zijn dat vaker voorkwam, zegt Bienfait. “In 2019 telden we minimaal 70 mensen met dwarslaesieverschijnselen. Onze huidige inschatting is dat er 100 tot 200 gevallen zijn per jaar.” Daarbij gaat het voornamelijk om jonge mensen: ze zijn tussen de 13 en 30 jaar oud. De piek van gebruikers ligt tussen de 20 en 23 jaar. Dat stijgende gebruik – en het stijgend aantal jonge patiënten met neurologische schade als gevolg – was aanleiding voor CDA en ChristenUnie om onlangs, tijdens een debat over het drugsbeleid, te pleiten voor een lachgasverbod.
Uitvalsverschijnselen
De meesten mensen met neurologische klachten als gevolg van excessief lachgasgebruik presenteren zich bij neuroloog of huisarts met dwarslaesie-achtige verschijnselen als gevolg van een achterstrengstoornis op cervicaal ruggenmergniveau: ze hebben een atactisch looppatroon en soms zelfs uitvalsverschijnselen. Sommigen hebben klachten in de vorm van polyneuropathie (PNP): gevoelsstoornissen in met name de uiteinden van de extremiteiten, met als gevolg slechter functioneren daarvan. Een kleine restgroep heeft klachten van cerebrale aard, maar daarover is nog weinig bekend.
“Lachgasmisbruik wordt misschien aanvankelijk ontkend, maar als je iemand met een verdacht looppatroon ziet, kun je er beter gelijk tactvol naar vragen”
Eenvoudige bloedbepaling
Die vaak karakteristieke klachten bij een achterstrengstoornis of PNP zijn vaak te bepalen met gewoon neurologisch onderzoek. Een daadwerkelijk vermoeden van vitamine B12-deficiëntie kan de behandelaar bevestigd zien door een eenvoudige bloedbepaling van actief vitamine B12, net als methylmalonzuur, foliumzuur en homocysteïne: componenten in het metabolisme waarin vitamine B12 een rol speelt. Ook een MRI kan uitsluitsel geven: een inverted V sign in de cervicale wervelkolom is een veelzeggend teken. Maar vaak is aanvullend onderzoek niet eens nodig, zegt Bienfait. “Kijk allereerst eens naar hoe de patiënt binnen komt lopen op de polikliniek; daaraan kun je veel aflezen. Lachgasmisbruik wordt misschien aanvankelijk ontkend of niet benoemd, maar als je iemand met een verdacht looppatroon ziet binnenkomen, is het vaak beter om er gelijk, tactvol, naar te vragen.”
Bewustwording
De projectgroep zet onderzoek in gang naar best practices rond de behandeling van vitamine B12-deficiëntie na excessief lachgasgebruik. “We weten nog niet hoe we vitamine B12 het best kunnen toedienen. Binnenkort komt daarom een publicatie online waarin jonge artsen uit onze projectgroep een protocol presenteren voor het opwerken van een patiënt, en hoeveel je moet toedienen.”
“Er zijn door lachgas echt mensen in een rolstoel terechtgekomen”
Deels reversibel
In de tussentijd hoopt Bienfait dat duidelijk wordt bij neurologen, maar ook bij huisartsen, dat excessief lachgasgebruik absoluut gevaren oplevert op neurologisch gebied. “De klachten kunnen slechts deels reversibel zijn, wat kan betekenen dat jonge mensen neurologisch nooit meer normaal kunnen functioneren. Er zijn door lachgas echt mensen in een rolstoel terechtgekomen.” Elke huisarts zou daarom bij klachten als gevolg van schade aan de achterstreng moeten denken aan lachgasgebruik, ook als dit in eerste instantie wordt ontkend, stelt Bienfait. Hij wijst op meer bewustwording onder collega’s, zodat de diagnose zo snel mogelijk wordt gesteld en patiënten zo snel mogelijk kunnen revalideren. “Na de diagnose volgt een ingewikkeld maatschappelijk, psychologisch traject. Het is niet simpelweg een patiënt een injectie geven.”