Internist-nefroloog dr. Mui: ‘Tweerichtingsverkeer arts en patiënt met FosFaatSpel’

Voor veel dokters is de grootste uitdaging misschien wel patiënten aan te zetten tot gedragsverandering en een gezonde en bewuste leefstijl. Internist-nefroloog dr. Kwok Wai Mui prijst zich dan ook gelukkig met het online FosFaatSpel dat zijn ziekenhuis – St Jansdal – onlangs introduceerde. Zijn advies: “Als je van een innovatie een succes wilt maken, moet het niet op zichzelf staan, maar ingebakerd zijn in de workflow van de arts. Daarom hebben wij het spel gekoppeld aan het elektronisch patiëntendossier van het ziekenhuis.” 

Fosfaat? De meeste nierpatiënten keken internist-nefroloog dr. Kwok Wai Mui altijd niet-begrijpend aan wanneer hij deze term liet vallen tijdens het consult. Die onwetendheid was ongunstig, want fosfaat is nu juist de factor die bij deze categorie vaak bepalend is voor de kwaliteit van leven en zelfs de levensverwachting. 

Stapeling van afvalstoffen 

De internist-nefroloog vertelt: “Fosfaat is een mineraal dat wij via voeding binnenkrijgen en dat een nuttige taak heeft bij allerlei processen in het lichaam. Maar we mogen niet te veel fosfaat binnenhouden, want dat vergroot de kans op zwakkere botten en snellere verkalking van de bloedvaten. Gezonde mensen plassen het teveel aan fosfaat dan ook uit. Voor patiënten met een verslechterende nierfunctie is dit geen vanzelfsprekendheid. De afvalstoffen in het lichaam, waaronder fosfaat, stapelen zich op.” 

Ouderwetse geneeskunde 

Kortom, het is essentieel dat nierpatiënten, onder wie dialysepatiënten, niet te veel fosfaat binnenkrijgen. Mui: “Want wat er niet ingaat, hoef je ook niet uit te plassen. Daarom is een dieet belangrijk. Maar hierin schuilt vaak de moeilijkheid. De uitleg door een diëtist of nefroloog beklijft niet altijd. Het is uiteindelijk ouderwetse geneeskunde: het zenden van informatie door de zorgverlener, oftewel eenrichtingsverkeer.” 

Dieetspel 

De internist-nefroloog zon al een tijd op andere manieren van kennisoverdracht toen hij een paar jaar geleden via sociale media kennismaakte met diëtist Louise Witteman. Zij had een serious game over voeding ontwikkeld, een dieetspel met de naam ‘King of Foodland’. Mui: “Dit is een algemeen spel, waarin bijvoorbeeld ook aandacht is voor cholesterol, kalium en natrium. Voor mijn patiëntencategorie wilde ik graag een spel dat zich toelegde op fosfaat. Daarop heb ik een subsidieaanvraag geschreven voor de Nierstichting. Met de ontvangen 10.000 euro konden we een app laten ontwikkelen die sinds oktober is te downloaden via de Google Play Store en sinds kort ook de App Store.” 

Brood en beleg 

Hoe werkt het FosFaatSpel? Mui: “De patiënt leert spelenderwijs in welke voeding fosfaat zit en ook hoeveel. Daarbij is het belangrijk dat er verschillende levels zijn, zodat iedereen kan spelen op zijn eigen kennisniveau. Neem bijvoorbeeld het level over brood en broodbeleg. De patiënt krijgt bijvoorbeeld de vraag: zit er meer fosfaat in wit brood of in bruin brood? En hoe zit het met hagelslag, kaas en vleeswaren? Dit kan de patiënt helpen bewuster te gaan eten.” 

Betrokkenheid tonen 

Het tweede grote voordeel van het spel is dat Mui en zijn twee collega-nefrologen in St. Jansdal de uitslagen zien verschijnen in het EPD van het ziekenhuis. Mui: “Voorafgaand aan een vervolgconsult weet ik bijvoorbeeld wat iemands kennishiaten zijn, zodat we ons daarop kunnen concentreren tijdens het gesprek. Of ik zie dat iemand het spel nog niet heeft gespeeld. Dan stuur ik een bericht via MijnStJansdal ter herinnering. Daarmee toon je ook aan de patiënt dat je betrokken bent. De patiënt zal dan ook eerder genegen zijn een stapje harder te lopen.” 

Belangrijke koppeling 

Mui benadrukt het belang van de koppeling tussen spel en EPD. “Anders zou ik er bijvoorbeeld pas tijdens het consult achter komen dat een patiënt de app niet had gedownload.” Hij plaatst deze opmerking in een bredere context. “Vernieuwingen zie je overal, of het nu gaat om apps of andere vormen van zelfmanagement. Maar als een vernieuwing niet wordt ingebakerd in de bestaande workflow van de zorgverlener, kan het snel verloren gaan. Dan komt het al gauw neer op app-uitslagen die je elders moet raadplegen of een papiertje dat je moet uitdraaien.” 

Voorschrijven fosfaatbinders 

Inmiddels hebben ongeveer 130 nierpatiënten van St. Jansdal de app gedownload. Wat zijn de resultaten? Kan Mui zeggen dat hij en zijn collega’s minder fosfaatbinders voorschrijven? Deze middelen binden het fosfaat uit het voedsel en zorgen ervoor dat het via de ontlasting het lichaam verlaat. Het nadeel is dat ze vaak tot maag-darmklachten leiden en daarmee sommige patiënten aanzetten tot therapie-ontrouw. 

Mui: “Het is nog te vroeg om met cijfers te onderbouwen dat wij minder fosfaatbinders voorschrijven. Maar gevoelsmatig zeg ik dat we dit inmiddels hebben bereikt. Ik merk dat ik regelmatig zeg: ik schrijf u het FosFaatSpel voor in plaats van fosfaatbinders. En in het bloed van de meeste patiënten vinden we minder fosfaat of in elk geval niet méér fosfaat in vergelijking met de periode voordat zij het FosFaatSpel speelden. Patiënten weten nu beter wat zij eten.” 

Andere ziekenhuizen 

Diëtist Louise Witteman en internist-nefroloog dr. Kwok Wai Mui willen andere ziekenhuizen stimuleren ook het FosFaatSpel aan te bieden aan patiënten. Mui: “Maar zoals gezegd: incorporeer het in je workflow.” 

bewuste leefstijl, gedragsverandering, internist-nefroloog dr. Kwok Wai Mui, nierpatiënten, online FosFaatSpel