Medische hulp op onbekend terrein

Een blindedarmontsteking tijdens je vakantie: pijnlijk én een flinke domper. Gelukkig kun je in ieder buitenlands ziekenhuis behandeld worden. Maar wat als een reiziger in Cambodja een ongeluk krijgt, en een meervoudig trauma oploopt?  Of als iemand op de Seychellen is gebeten door een giftige, zeldzame kwal? Olav van Puijenbroek is arts bij de Verzekeraars Hulpdienst (VHD) en ontfermt zich dagelijks over Nederlanders die in den vreemde patiënt zijn. 

Als fris afgestudeerde arts werkte Van Puijenbroek een jaar op het Britse Isle of Wight. Daar ontdekte hij hoeveel tijd het kost om in een vreemde omgeving, cultuur en taal alles goed te begrijpen. Stel dat je ook nog eens ziek bent, hoe ellendig moet je je dan voelen? Vanuit dat besef, in combinatie met zijn talenknobbel, koos Van Puijenbroek voor de verzekeringshulpverlening.
Inmiddels is hij 28 jaar alarmcentrale-arts. Als iemand in het buitenland iets overkomt, dan biedt de  Verzekeraars Hulpdienst (VHD) net als SOS International of de ANWB alarmcentrale, de begeleiding die nodig is én past bij de verzekeringsvoorwaarden. Gaat het om ziekte of een andere gezondheidssituatie, dan is het de taak van Van Puijenbroek en zijn vier collega-artsen om alle relevante medische gegevens boven tafel te krijgen en de nodige zorg te regelen.

Kun je iets concreter maken wat je werk inhoudt?

“Laat ik een voorbeeld geven. Als iemand in Frankrijk een hartinfarct krijgt, moet er snel gehandeld worden. Onze hulpverleners brengen eerst het reisgezelschap tot kalmte, tekenen het verhaal op en ontleden de verzekeringsvoorwaarden. Ik verdiep me in de medische kant. Is de patiënt stabiel, kan er gekatheteriseerd worden, heeft het ziekenhuis die capaciteit? Zo nodig schakel ik met een arts ter plekke om zijn visie en prognose te horen. In lastige situaties stel ik nog wel eens de vraag: wat zou u doen als dit uw eigen patiënt was geweest? Vaak volgen we dan dat parcours.”

Het spreken van verschillende talen is dus belangrijk.

“Zeker, dat is cruciaal en moet je leuk vinden. Ik spreek Frans, Engels, Italiaans, Duits en Spaans.  Daarnaast kan ik medische rapporten lezen in het Zweeds, Portugees en Roemeens. De Latijnse stam van veel termen geeft houvast. Verder bestaat er geen opleiding voor dit werk. Ik heb het in de praktijk geleerd en nog steeds kom ik in aanraking met nieuwe situaties. Recent had ik een dossier van iemand op de Seychellen die gebeten was door een giftige, zeldzame kwal. Via een maritiem centrum in Singapore vond ik specifieke informatie over het gif en de bevestiging dat de juiste behandeling was ingezet.”  

“In het team ben ik de expert in alles wat er gebeurt als iemand in een vliegtuig stapt”

Dat lijkt me een spannende speurtocht, ook nog eens onder tijdsdruk.

“Gelukkig is via internet veel te vinden. En het helpt om te kunnen overleggen met mijn teamleden. We hebben allemaal een ander specialisme: een collega is cardioloog, een ander is gynaecoloog en we hebben een Arabisch-sprekende huisarts. Uit persoonlijke interesse heb ik een militaire opleiding gevolgd in luchtvaartgeneeskunde. In het team ben ik nu de expert in drukverschillen en alles wat er gebeurt als iemand in een vliegtuig stapt.”  

De meeste mensen die in het buitenland ziek worden, willen waarschijnlijk zo snel mogelijk naar Nederland.

“Dat klopt, maar de verzekering dekt repatriëring niet in alle gevallen. Bovendien is het niet altijd de beste optie. Soms kan iemand met ernstig letsel niet vervoerd worden. Of is binnenlands vervoer een betere optie. Vervoer vereist in ieder geval veel geregel: er moet een maatschappij worden gevonden met de juiste kennis, hulpmiddelen en mensen. En dan moet er een geschikte instelling zijn waar de patiënt terecht kan. In een continent als Afrika is dat niet eenvoudig. Daar zijn alleen in Zuid-Afrika, Senegal en Kenia ziekenhuizen met westerse kwaliteitsstandaarden.”

Zoeken vakantiegangers steeds meer risico’s op?

“Dat is inderdaad een trend. De reizen worden steeds avontuurlijker en ze zijn voor iedereen betaalbaar. Maar ga je de Inca Trail wandelen in Zuid-Amerika, dan moet je wel voorbereid zijn op hoogteziekte. Of als je in Azië door een kat wordt gekrabd, is er niet zomaar immunoglobuline beschikbaar.
Mensen die op vakantie gaan, zetten de knop om. Het moet een zorgeloze tijd zijn. Dus bijna niemand staat stil bij het risico op ziekte of een ongeluk. Laat staan bij de kosten en organisatie van hulpverlening. Ook weten maar weinig mensen dat veel buitenlanden een ander zorgsysteem kennen, met staatszorg naast privézorg. Bovendien is de medische zorg vaak van een ander niveau dan hier. Een nierpatiënt bijvoorbeeld, die dialysebehoeftig is moet wel tien keer nadenken over een bestemming buiten Nederland. De arts moet een patiënt daarover goed informeren.”  

”Ik hoop altijd op een arts die meedenkt of die aangeeft: vandaag heb ik geen bed, volgende week wel.”

Als het op repatriëring aankomt, kost het dan moeite om in Nederland een plek te vinden?

“Tegenwoordig is dat best lastig. Gebrek aan bedden, gebrek aan personeel, de angst voor MRSA: allemaal factoren waardoor collega’s aarzelen om een patiënt uit het buitenland op te nemen. Ik begrijp die reactie, maar het gaat vaak om hulpeloze patiënten in het buitenland. Ik hoop altijd op een arts die meedenkt of die aangeeft: vandaag heb ik geen bed, volgende week wel.”

Op welk moment zit jouw taak erop?

“Officieel is dat als iemand is gearriveerd op de plek van bestemming in Nederland. Dat kan bij iemand thuis zijn, maar ook in een Nederlandse zorginstelling. Als ik veel heb meegemaakt met een patiënt en medereizigers, volg ik daarna nog een tijdje hoe het gaat.”

Lees meer over: