DOQ

Colonsonde: alternatief voor stoma bij extreme obstipatie

Bij mensen met extreme, onbehandelbare obstipatie was tot nu toe het aanleggen van een permanent ileostoma de enige optie. En bij terugkerende obstructie van het colon door een volvulus wordt een sigmoïdresectie verricht. MDL-arts Lennard Gilissen biedt voor beide situaties een minder invasief alternatief: colonspoeling via een percutane sonde.

Het begon ruim 15 jaar geleden. Gilissen behandelde als assistent MDL-ziekten in het MUMC+ in Maastricht een oudere vrouw met Parkinson die geregeld een volvulus kreeg, een draai in de darm. Gilissen blikt terug: “We hadden haar al diverse malen behandeld door endoscopisch de darm weer terug te draaien, maar de volvulus keerde steeds sneller terug. We adviseerden haar een sigmoïdresectie. Dat zag zij niet zitten aangezien een operatie onder algehele narcose haar Parkinsonklachten zou kunnen verergeren. Zij vroeg of er echt geen alternatief was.”

“In overleg met de patiënt en onder supervisie van mijn opleider heb ik de PEC-sonde tijdens een coloscopie onder sedatie met midazolam ingebracht. Dat bleek een succes”

MDL-arts Lennard Gilissen

PEC-sonde

Daarop dook Gilissen in de literatuur en stuitte op een artikel over plaatsing van een sonde in het colon via een percutane endoscopisch colostomie (PEC). “In overleg met de patiënt en onder supervisie van mijn opleider heb ik de PEC-sonde tijdens een coloscopie onder sedatie met midazolam ingebracht. Dat bleek een succes; de sonde zorgde ervoor dat het colon aan de buikwand vastgroeide zodat deze geen steeldraai meer kon maken. Daarnaast kon ze obstipatie voorkomen door dagelijks het colon te spoelen via de sonde. De patiënt was zeer tevreden.”

Geen andere optie

Na zijn overstap naar het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven in 2007, legde Gilissen de optie van het plaatsen van een PEC-sonde soms voor aan patiënten met extreme, refractaire obstipatie. Patiënten bij wie alle andere opties, zoals laxantia en/of spoelpompen, hadden gefaald. “Het alternatief voor hen was het aanleggen van een permanent stoma. Een deel van de patiënten koos voor de PEC, andere patiënten gaven toch voorkeur aan een stoma.”

“De patiënt kan via die sonde eenmaal daags het colon spoelen met gemiddeld één liter warm water of macrogol”

Thuis spoelen

Het plaatsen van een PEC-sonde is vergelijkbaar met het plaatsen van een PEG, een percutane maagsonde voor voeding, een techniek die al sinds 1980 bestaat, legt Gilissen uit. “Alleen de locatie is anders, we zijn creatief met de sonde. De PEC-sonde plaats je tijdens endoscopie op de gewenste plaats in het colon, je prikt door de buikwand het colon op de geschikte plaats aan en trekt met een draadje de sonde naar buiten. De patiënt kan via die sonde eenmaal daags het colon spoelen met gemiddeld één liter warm water of macrogol. Vaak kunnen patiënten binnen 30 tot 60 minuten naar het toilet en zijn dan de rest van de dag klaar. Het retrograad spoelen van het colon met een spoelpomp kost veel meer tijd.”

Reversibele ingreep

In vergelijking met een permanent stoma heeft de PEC enkele voordelen, stelt Gilissen. “Allereerst is PEC-plaatsing relatief eenvoudig voor artsen die zowel coloscopie als PEG-plaatsing beheersen. Voor de patiënt is de grootste belasting de coloscopie-voorbereiding. De plaatsing zelf wordt meestal goed doorstaan met sedatie en lokale verdoving van de punctieplaats. De kans op complicaties is klein. Daarnaast zie je aan de buitenkant alleen het slangetje of later een button waarop de patiënt een slangetje kan aansluiten om te spoelen. Belangrijk om te vermelden is dat het een reversibele ingreep betreft: als de patiënt niet tevreden is over de PEC of deze niet meer nodig heeft, wordt het slangetje afgeknipt en het restant teruggeduwd in de darm waarna dit met de ontlasting vanzelf naar buiten komt. De openingen in de buikwand en het fistelkanaal naar de darm groeien vanzelf snel dicht. Het belangrijkste nadeel van de PEC is dat de patiënt dagelijks moet spoelen. Voor sommige patiënten is dat reden om toch een stoma te kiezen. Het spoelen is soms belastend.”

“Ik heb inmiddels een stuk of 40 plaatsingen uitgevoerd; 60% van de patiënten is tevreden over het effect”

Nazorg goed regelen

In de loop der jaren is er uit het land geleidelijk een verwijsstroom op gang gekomen naar Eindhoven van patiënten die voorkeur geven aan een PEC-sonde boven een ileostoma. “Collega’s in den lande raken bekend met de techniek en sturen een patiënt door. Ook vanuit het expertcentrum voor motiliteitsproblemen in het MUMC+ krijg ik regelmatig patiënten verwezen voor het aanleggen van een PEC-sonde bij patiënten bij wie een ileostoma nog de enige andere optie is. Ik heb inmiddels een stuk of 40 plaatsingen uitgevoerd; 60% van de patiënten is tevreden over het effect.”

“Het lijkt me ideaal als in iedere regio minimaal één MDL-arts deze procedure beheerst”

Begeleiding

Gilissen hoopt dat hij niet de enige MDL-arts in Nederland blijft die deze ingreep uitvoert. “Het lijkt me ideaal als in iedere regio minimaal één MDL-arts deze procedure beheerst. Dan kunnen patiënten dichter bij huis worden geholpen. Daarbij is trouwens niet alleen de expertise van de MDL-arts van belang. Ook de begeleiding voor deze ingreep en de nazorg moeten goed geregeld zijn. In de praktijk gaat het over spoel- en verzorgingsadviezen die bijvoorbeeld door een PEG-verpleegkundige gegeven kunnen worden. Korte lijnen tussen patiënt, thuiszorg en PEG-team zijn belangrijk voor een optimaal effect. Ook de thuiszorg moet bekend zijn met de functie van de PEC-sonde. Bijvoorbeeld dat deze niet bedoeld is om voeding toe te dienen.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?

‘We willen de maatschappij met de gezond­heids­zorg verbinden’

Huisarts Bernard Leenstra wil dat álle Nederlanders goed leren handelen in levensbedreigende situaties. Met zijn initiatief Schok & Pomp biedt hij leuke en tijdbesparende cursussen in levensreddend handelen en probeert hij maatschappij en gezondheidszorg te verbinden.

Trends in brandwonden bij kinderen

Zijn er meer brandwonden bij kinderen, of worden ze sneller doorverwezen? Arts-onderzoeker Frederique Kemme en chirurg Annebeth de Vries volgden de cijfers. “Er komen meer kinderen naar het brandwondencentrum.”

Veel kanker in de toekomst door CT-scans

Een recente analyse wijst op tienduizenden toekomstige kankergevallen door CT-scans. Cardio-thoracaal radioloog Firdaus Mohamed Hoesein pleit voor zorgvuldig gebruik: “Alleen als het écht nodig is en met een zo laag mogelijke dosis.”

‘Zorg dat de digitale weg niet de enige ingang naar de maatschap­pij wordt’

Steeds vaker gaat zorg via de digitale weg. Nicole Goedhart onderzoekt de toegankelijkheid van de (online) samenleving en geeft tips hoe de zorgverlener de zorg toegankelijk voor iedereen houdt. “Een afstand tot de online wereld kan gezondheidsverschillen vergroten.”