Diagnose basaal­cel­carci­noom mogelijk zonder biopt

Is het mogelijk zonder biopt te bepalen of een verdacht plekje op de huid een basaalcelcarcinoom is? Jazeker, zo hebben dermatoloog Klara Mosterd en collega’s laten zien. Met optical coherence tomography waren zij in staat bij 65% van de patiënten de diagnose nauwkeurig te stellen. Een ontwikkeling die de praktijk kan veranderen.

Een congres is vaak een mooie gelegenheid om inspiratie en nieuwe ideeën op te doen. Dat gold ook voor prof. dr. Klara Mosterd, dermatoloog in het Maastricht UMC+, toen zij een aantal jaar geleden tijdens een dermatologisch congres in aanraking kwam met optical coherence tomography (OCT). “Met deze niet-invasieve methode is het mogelijk te bepalen of er bij een verdacht plekje op de huid sprake is van een basaalcelcarcinoom (BCC)”, vertelt zij. Met een subsidie kon ze een OCT-scanner aanschaffen en daar de eerste onderzoeken mee doen. Dit leidde uiteindelijk tot de onderzoeksvraag of het gebruik van OCT het nemen van een biopt kan vervangen bij een verdenking op BCC. De resultaten van de gerandomiseerde non-inferioriteitsstudie waarin dit onderzocht is, zijn onlangs gepubliceerd in Lancet Oncology.

Aanpak onderzoek

Aan deze studie deden drie ziekenhuizen mee: het Maastricht UMC+, het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en het Zuyderland Medisch Centrum in Heerlen. De betrokken onderzoeker, Fieke Adan, includeerde 598 mensen met een verdacht plekje, vertelt Mosterd. “We randomiseerden deze patiënten naar een controlegroep, waarin een biopt werd afgenomen, en een experimentele groep, waarin de plek bekeken werd met OCT. Op basis van de OCT-scan bepaalden we of er sprake was van een BCC en zo ja, welk subtype.” Als Adan zeker was van de diagnose besprak zij direct het vervolgbeleid met de patiënt. “Was zij niet zeker van de diagnose, dan viel de patiënt terug in het reguliere zorgproces en werd alsnog een biopt afgenomen.”

Verrassend hoog percentage

Uit de resultaten bleek dat bij ruim 65% van de patiënten in de experimentele groep de onderzoeker zeker was van de diagnose en een biopt dus vermeden kon worden. Mosterd: “Voor ons was dit een verrassend hoog percentage, en daarmee bleek het inzetten van OCT ook kosteneffectief.” Daarnaast was het stellen van de diagnose en het inzetten van een behandeling op geleide van OCT non-inferieur aan het afnemen van een biopt. “Het is best een grote stap om een biopt achterwege te laten en dan zijn dit heel mooie resultaten.”

“Het OCT-apparaat scant een verdacht plekje binnen 30 seconden en gebruikt geen schadelijke straling”

Plekjesspreekuur

Ten opzichte van het nemen van een biopt, kent OCT een aantal voordelen. “Het belangrijkste voordeel is dat het een niet-invasieve, patiëntvriendelijke procedure is”, aldus Mosterd. “Het apparaat scant een verdacht plekje binnen 30 seconden en gebruikt licht, geen schadelijke straling. En omdat patiënten binnen hetzelfde consult de uitslag van de scan krijgen, bespaart dit hen – als de dermatoloog zeker is van zijn zaak – het in spanning wachten op de uitslag van een biopt.”
Nadelen zijn er ook, waarvan de grootste op dit moment is dat het implementeren van OCT in de dagelijkse praktijk niet eenvoudig is. “Een OCT-scanner is niet goedkoop en dient in de praktijk voldoende gebruikt te worden om kosteneffectief te zijn. Daarvoor moeten we ons zorgproces anders inrichten, bijvoorbeeld met een speciaal ‘plekjesspreekuur’. Ook zullen we dermatologen moeten trainen in het beoordelen van de OCT-scans. Daarvoor zijn we nu een e-learning aan het ontwikkelen.”

“De voordelen zijn duidelijk, maar er moet nog wel wat gebeuren voor implementatie in de praktijk mogelijk is”

Praktijkveranderend

Mosterd ziet al veel interesse onder collega-dermatologen voor deze techniek. “Zij zien het als potentieel praktijkveranderend. De voordelen zijn duidelijk, maar er moet nog wel wat gebeuren voor implementatie in de praktijk mogelijk is. Ik hoop dan ook dat we kunnen aantonen dat dermatologen goed te trainen zijn in het beoordelen van de scans en dat we een zorgpad kunnen ontwikkelen om OCT in de praktijk efficiënt in te zetten. En als dermatologen echt geïnteresseerd zijn, nodig ik ze graag uit mee te doen aan onze studie naar het beoordelen van OCT-scans. Een mooie manier om vast ervaring op te doen met deze techniek!”

Referentie: Adan F, et al. Optical coherence tomography versus punch biopsy for diagnosis of basal cell carcinoma: a multicentre, randomised, non-inferiority trial. Lancet Oncol 2022;23:1087-96.

basaalcelcarcinoom, biopt, dermatoloog, Maastricht UMC+, optical coherence tomography, prof. dr. Klara Mosterd