DOQ

Epi­lepsie­chirur­gie: laatste redmiddel of waarde­volle extra optie?

Neuroloog Maeike Zijlmans is per 1 april 2022 benoemd als hoogleraar Geavanceerde Neurofysiologie bij Epilepsiechirurgie aan het UMC Utrecht. Zijlmans stelt zich ten doel om nieuwe technologieën te ontwikkelen ter verbetering van de epilepsiechirurgie. “Het kan voor veel mensen een waardevolle behandeloptie zijn.”

Hoewel chirurgie een steeds grotere rol speelt bij de behandeling van epilepsie, is de succeskans daarvan slechts 50 tot 70%. Dat maakt het momenteel een laatste redmiddel voor mensen met epilepsie die niet voldoende baat hebben bij geneesmiddelen. Met een vicieuze cirkel als gevolg: chirurgen doen weinig van deze ingrepen, waardoor ze weinig nieuwe kennis opdoen, zegt Maeike Zijlmans. “Maar ondertussen leven mensen met epilepsie minder lang, en hebben ze een lagere kwaliteit van leven.” Doel van Zijlmans als nieuwe hoogleraar Geavanceerde Neurofysiologie bij Epilepsiechirurgie is het doorbreken van die cirkel.

“De slagingskans van deze operaties wordt groter als we ze vaker doen. We kunnen voorkomen dat mensen hun hele leven lang ziek blijven”

Neuroloog prof. dr. Maeike Zijlmans

Onderbelicht ziektebeeld

Tijdens haar studie geneeskunde werd Zijlmans gegrepen door epilepsie en stimulatie van het brein. Haar promotietraject draaide om onderzoek naar nieuwe methodes om de focus van epilepsie te bepalen, zowel invasief als niet-invasief. In Montreal, Canada, deed Zijlmans onderzoek naar een van die methodes: hoogfrequente oscillaties. Deze kleine trillingen in het brein, te meten met een EEG, bleken een geschikte niet-invasieve manier om een neurochirurg tijdens een chirurgische operatie door het brein te gidsen. Eenmaal terug in Nederland bouwde Zijlmans een onderzoeksgroep rondom het principe dat epilepsie te opereren is als de focus van de ziekte bekend is.
Epilepsie is een onderbelicht vakgebied in de medische onderzoekswereld, zegt Zijlmans. “Een op de honderd Nederlanders heeft epilepsie, maar er is in verhouding erg weinig geld voor onderzoek naar dit ziektebeeld. Terwijl dit juist een ziekte is waarmee we veel vooruitgang kunnen boeken in de kwaliteit van leven als we beter gaan behandelen op jonge leeftijd. De slagingskans van deze operaties wordt groter als we ze vaker doen. We kunnen voorkomen dat mensen hun hele leven lang ziek blijven.”

“De kunst wordt het destilleren van een elektrografische handtekening voor epilepsie”

Techniek als toekomst

EpilepsieNL dat de leerstoel financiert, hoopt het vakgebied van de epilepsiechirurgie op deze manier een flinke steun in de rug te geven. Dat maakt het voor bedrijven interessanter, denkt Zijlmans, om te investeren in nieuwe technologieën zoals machine learning. “Ons vakgebied wordt steeds technischer. Met systemen die signalen analyseren, en daar vervolgens van leren, kunnen we modellen bouwen die zorgen voor meer begrip van het epileptische brein.” De uitdaging, zegt Zijlmans, is het onderscheiden van ziek en gezond hersenweefsel, zodat neurochirurgen deze twee steeds beter chirurgisch van elkaar kunnen scheiden. Hoogfrequente oscillaties spelen daarbij een rol als biomarker. “De kunst wordt het destilleren van een elektrografische handtekening voor epilepsie.”

“Veel mensen accepteren niet meer dat ze langdurig ziek zijn”

Waardevolle extra optie

Het beeld van epilepsiechirurgie als laatste redmiddel moet worden bijgesteld, vindt Zijlmans. Chirurgie werd eerst alleen werd aangeboden aan mensen die na medicatie niet aanvalsvrij waren. Maar volgens nieuwe richtlijnen is het nu ook een optie voor mensen die weliswaar aanvalsvrij zijn, maar een duidelijk zichtbare afwijking op de MRI in de hersenen hebben. Afhankelijk van de plaats waar het zieke weefsel zich bevindt, zijn er meer chirurgische opties mogelijk dan voorheen. “Bovendien accepteren veel mensen niet meer dat ze langdurig ziek zijn”, zegt Zijlmans. “We moeten epilepsiechirurgie zien als een waardevolle extra optie.”

“Op het gebied van techniek moeten artsen de taken leren verdelen”

Alleskunner

De toekomst van een steeds groter deel van de geneeskunde is technisch, denkt Zijlmans. Nieuwe studies zoals biomedische technologie en technische geneeskunde sorteren daarop voor. “De epilepsiechirurgie is een van de medische vakgebieden op het snijvlak van de chirurgie en de techniek. Daarom wil ik de techniek achter epilepsiechirurgie verbeteren. Die twee kunnen elkaar goed aanvullen, waardoor we patiënten steeds beter kunnen behandelen.” Op het gebied van techniek moet artsen de taken leren verdelen, zegt Zijlmans. “Een van de belangrijkste uitdagingen voor de toekomst is dat we af moeten van het simpele beeld van de dokter als alleskunner.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: patiënte met dyspnoe naar de EHH

Een oudere obese vrouw presenteert zich op de Eerste Hart Hulp vanwege dyspnoe. Die begon twee weken geleden en was aanvankelijk inspanningsgebonden, nu ook bij platliggen. Ze plast nog maar kleine beetjes sinds drie dagen. Wat is uw diagnose?

Casus: patiënt met progressieve inspanningsdyspneu

Een patiënt presenteert zich met progressieve inspanningsdyspneu. Voorheen was hij in staat om zonder klachten te tennissen, nu ervaart hij kortademigheid bij stevig doorwandelen. Er is geen sprake van hoesten, sputumproductie of koorts. Wat is uw diagnose?

Uitgebreid bloedonderzoek met één simpele vingerprik

Capillaire bloedafname via een vingerprik blijkt bij meer dan 30 standaardbepalingen een goed alternatief voor venapunctie, concludeerde Martijn Doeleman. “Patiënten kunnen zelf de vingerprik doen. Gewoon thuis, wanneer het hen uitkomt.”

Cultuur­sensitieve zorg in de praktijk: lessen van Mammarosa

Taal- en cultuurverschillen kunnen de communicatie met zorgverleners flink bemoeilijken. Stichting Mammarosa biedt hierin uitkomst. Samia Kasmi vertelt hoe belangrijk cultuursensitieve communicatie is, en hoe artsen hierin het verschil kunnen maken.

‘Er is een trend naar meer visuele informatie’

“Voor patiënten blijkt de juiste toedieningsroute van een geneesmiddel niet altijd vanzelfsprekend te zijn”, vertellen Yara Mangindaan en Nike Everaarts-de Gruyter. Zij hielpen medicijnpictogrammen te ontwikkelen die ondersteunen bij goed gebruik van geneesmiddelen.

Werkbereidheid bij een crisis niet vanzelf­sprekend

Ziekenhuizen kunnen tijdens een crisis niet blind vertrouwen op hun personeel, concluderen Dennis Barten en Lindsy Engels. Werkbereidheid hangt sterk af van verschillende factoren. “Het is belangrijk om te ontdekken wat nodig is om voor te bereiden op crisissituaties.”

Casus: man met dysfonie­klachten

Een 42-jarige man komt op uw spreekuur met dysfonieklachten, twee maanden geleden ontstaan in een periode van veel hoesten. Aan het einde van de dag worden de klachten erger en het is lastig om een lang gesprek te voeren. Wat is uw diagnose?

Integrale geneeskunde in Nederland: tijd voor de volgende stap

Het spreekuur Integrative Medicine van Ines von Rosenstiel is erg populair en ook in andere ziekenhuizen groeit de belangstelling voor een dergelijk spreekuur. Hoe zorgen we ervoor dat IM een structureel onderdeel wordt van de reguliere zorg in Nederland?

Mindfulness in de zorg: allesbehalve zweverig

“Zorg goed voor jezelf. Er is er maar één van.” Dat zei een patiënt ooit tegen longarts Miep van der Drift. Ze weet als geen ander: mindfulness is niet alleen voor patiënten, maar ook voor zorgverleners. Ze geeft tips voor kleine veranderingen met een grote impact.

Medicatie vaak te lang voortgezet na ontslag uit ziekenhuis

Veel patiënten gebruiken in ziekenhuizen voorgeschreven opiaten, benzodiazepines en antipsychotica nog langdurig na ontslag, aldus Judith de Ruijter. “We geven artsen de tip om, als ze bij ontslag nieuwe medicatie voorschrijven, al meteen na te denken over stoppen.”