DOQ

Machte­loosheid drijft artsen tot ‘medische gas­lighting’

Geen arts staat ’s morgens op met het voornemen om klachten van patiënten wat weg te wuiven. En toch ervaren patiënten soms ‘medische gaslighting’ bij een consult. Marlies van Hemert van de stichting Begrepen Klachten heeft begrip voor zowel arts als patiënt. “Zeg gewoon eens dat je het niet weet.”

Bij gaslighting laat een manipulator iemand twijfelen aan het eigen gezonde verstand. Het woord komt van het toneelstuk ‘Gaslight’ waarin een man de gaslampen lager draaide en het zo speelde dat zijn vrouw ging denken dat ze last had van haar ogen of haar verstandelijke vermogens.

De uitdrukking ‘medische gaslighting’ popt op in discussies onder ontevreden patiënten, maar hier en daar ook in de medische wereld zelf. “Ja, ik ken de term”, zegt Marlies van Hemert van de stichting Begrepen Klachten. “Al gebruik ik die zelf niet omdat ik die iets te veel vind klinken alsof artsen bewust manipuleren. In mijn definitie gaat het om het fenomeen dat artsen je niet serieus nemen, dat artsen je klachten negeren, bagatelliseren en psychologiseren.”

“Artsen zijn ook bang voor overdiagnostiek en overbehandeling”

Marlies van Hemert van de stichting Begrepen Klachten

Evidence based

Van Hemert spreekt vanuit kennis en ervaring. Ze is sinds haar jeugd patiënt én ze is arts, hoewel vanwege haar gezondheidsklachten niet meer praktiserend. Nu helpt ze met haar stichting patiënten die vastlopen in de zorg.
Medische gaslighting ligt volgens haar op de loer als een diagnose uitblijft. “Artsen geloven in de geneeskunde, in een aanpak die evidence-based is”, legt ze uit. “Soms vinden ze bij klachten als buikpijn en vermoeidheid geen oorzaak. Ze denken dat er dan wel iets psychologisch aan de hand is. Dat leren artsen ook op de opleiding. Je kunt niet aan alle richtlijnen gaan twijfelen. Artsen zijn ook bang voor overdiagnostiek en overbehandeling wat extra kosten of risico op bijwerkingen kan geven. Ik weet natuurlijk ook dat je niet eindeloos blijft onderzoeken, al zie ik nu dat de handdoek te snel in de ring wordt gegooid.”

“Eigenlijk hebben we een huisarts-plus nodig, in het ziekenhuis”

Machteloosheid

Van Hemert signaleert dat artsen zich machteloos voelen omdat ze niet kunnen helpen. “De machteloosheid triggert iets, als een soort coping mechanisme leggen ze de klachten terug bij de patiënt. Het zal wel psychisch zijn, is dan hun conclusie. Ook specialisten wimpelen een patiënt onbewust af. Specialisten zijn tegenwoordig steeds gespecialiseerder. Zij doen op hun gebied hun onderzoeken. Leveren die niets op dan gaat de patiënt gewoon weer terug naar de huisarts.” 
Een idee voor betere zorg heeft Van Hemert wel. “Eigenlijk hebben we een huisarts-plus nodig, in het ziekenhuis. Iemand met specifieke kennis van onbegrepen klachten die inzet op goed onderzoek en op zoek gaat naar een passende behandeling en alles goed kan uitleggen.”

“Zeg gewoon eens dat je het niet weet als er geen diagnose komt”

Tijd voor uitleg

Hoe kunnen artsen er nu voor waken dat ze aan medische gaslighting doen? Door een heel bewuste omgang met patiënten, weet Van Hemert uit ervaring. “Het gaat om drie dingen: erkenning, nieuwsgierigheid en bescheidenheid. Neem voldoende tijd voor uitleg. Laat gewoon zien dat je wil helpen. En let erop dat je niet te veel gaat geruststellen bij onbegrepen klachten. Artsen willen nog weleens iets zeggen als: ‘Ik heb goed nieuws, het bloedonderzoek laat niks geks zien.’ Daar heeft een patiënt die áltijd moe is heel weinig aan. Die wil gewoon van de klacht af.
Bescheidenheid helpt ook. Zeg gewoon eens dat je het niet weet als er geen diagnose komt. Maar zeg er dan ook bij dat je het heel vervelend vindt dat iemand elke dag klachten heeft. Vanuit de juiste insteek met goed onderzoek ontstaat vertrouwen. Als dat er is, is er ook geen probleem om bijvoorbeeld psychosociale factoren te bespreken.”

Lastig

Van Hemert begrijpt niet zo goed dat patienten die maar terug blijven komen het stempel lastig krijgen. “Ik zeg dan tegen artsen ‘doe alsof het je eigen dochter is, dan vind je het ook niet acceptabel als die zich de hele dag beroerd voelt’. Heel bijzonder is dat ik ook contact heb met artsen zelf, met ziektebeelden als Long Covid. Die zijn nu zelf op zoek naar diagnose en behandeling en merken hoe er onnodig wordt gepsychologiseerd. We hebben sinds een jaar een online groep van ongeveer 45 artsen met klachten die graag van zich laat horen.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder allergieën: ‘beetje modder, minder zeep en wat gezonde chaos’

Het aantal mensen met een allergie neemt toe. Hoe komt dit en is dit tij te keren? Allergoloog Hanneke Oude Elberink geeft uitleg en praktische adviezen. “We zien een wereldwijde trend die we niet louter op een verhoogde perceptie kunnen afschuiven.”

Casus: vrouw met mogelijke pneumonie

Een 64-jarige vrouw presenteert zich op de spoedeisende hulp vanwege verdenking op een pneumonie. Ze heeft een voorgeschiedenis van COPD en twee maanden eerder had zij een symptomatische COVID-19-infectie. Wat is uw diagnose?

Bij complexe casuïstiek is meedenken huisarts waardevol voor specialist

Carel Veldhoven, de eerste Academische Generalist in een academisch ziekenhuis, wil dat de specialist bij complexe problematiek de huisarts laat meedenken. “Huisartsen hebben een andere pragmatiek, kennis en kunde, die ook in een academisch ziekenhuis meerwaarde heeft.”

‘De tijd is rijp om mensen integraal te behandelen’

Kelly Dollenkamp leidt het spreekuur integrale geneeskunde oncologie, waar patiënten leren hoe ze zelf hun gezondheid en kwaliteit van leven kunnen verbeteren naast hun reguliere behandeling. “Patiënten kunnen zelf veel doen om hun gezondheid te bevorderen.”

‘Allergie of nie?’: beoordeling van antibiotica in de allergiebanner

Hanneke Oude Elberink geeft adviezen om onterechte vermelding van antibiotica-allergieën in de allergiebanner tegen te gaan. “Als een patiënt aangeeft allergisch te zijn voor antibiotica, vraag dan de aard van de klachten goed uit.”

Over bias, gezondheids­verschillen en racisme in de gezond­heidszorg

Alana Helberg-Proctor legt uit hoe ‘de witte man’ nog steeds de standaard is in de gezondheidszorg, met gevolgen voor andere bevolkingsgroepen. “Iedereen die niet tot deze referentiegroep behoort, kan benadeeld worden. Want de zorg is niet primair op hen afgestemd.”

Casus: man met zwelling in de hals

Een 60-jarige man heeft al vele jaren een zwelling mediaan in de hals. Voorheen nooit last van gehad. Echter, het laatste jaar is de afwijking langzaam progressief in omvang gegroeid en is er toenemende last van een globusgevoel. Wat is uw diagnose?

‘Euthanasie heeft ethische, psycho­logische en sub­jectieve aspecten’

Intervisiebegeleider Jacintha Verhallen deelt de uitdagingen waar euthanasieartsen voor staan, van ethische dilemma's tot psychisch lijden bij jongeren. “De intervisiegroepen vormen een leercirkel, waarin de deelnemers reflecteren op hun ervaringen.”

Limburgse apotheek wil chronisch gebruik slaap­medi­catie voorkomen

Apotheker Waan Yasen startte in samenwerking met huisartsen en de gemeente Reuver een project om chronisch gebruik van slaapmedicatie te voorkomen. “We willen patiënten bewust maken van de risico’s. Een alternatief voor medicatie is bijvoorbeeld slaaptherapie.”

‘Zorg dat je digitaal geletterd blijft’

Maartje Schermer deelt enkele ethische vraagstukken die spelen bij technologische ontwikkelingen in de zorg, zoals AI. “Wees er niet bang voor, probeer het uit, en vooral: blijf je er vragen bij stellen. Want één ding is zeker: dit gaat niet meer weg.”


0
Laat een reactie achterx
Lees ook: ‘Niet het stelsel, maar onze menta­liteit moet op de schop’

Naar dit artikel »

Lees ook: Ook vrouwen krijgen slaapapneu, maar anders

Naar dit artikel »