DOQ

Niet de ziekte, maar de mens: ‘Steeds meer artsen omarmen het concept positieve gezondheid’

Huisartsen, medisch specialisten, maar ook zorgverzekeraars zien de voordelen van het concept positieve gezondheid. Dit concept stelt patiënten – en wat zíj belangrijk vinden in hun gezondheidsbeleving – centraal. Dat leidt tot een uitgebreider gesprek tussen artsen en patiënten in de spreekkamer, met andere accenten en keuzes in behandeling tot gevolg. Recent hebben de vier grote zorgverzekeraars een overeenkomst ondertekend om ‘dit andere gesprek’ ook financieel te faciliteren. “Inmiddels weten we dat dit tot minder verwijzingen, onderzoeken en medicatie leidt en dus zichzelf terugbetaalt.”

Begin november hebben de vier grote zorgverzekeraars (Zilveren Kruis, CZ, VGZ en Menzis) een overeenkomst ondertekend met het Institute for Positive Health (IPH) waarin ze aangeven positieve gezondheid te gaan bevorderen. Ze zijn alle vier van mening dat het concept voor positieve gezondheid (ontwikkeld door huisarts Machteld Huber) hen beter in staat stelt zich te focussen op gezóndheid in plaats van ziekte.

Carl Verheij directeur van het Institute for Positive Health

Kwaliteit van leven

“Een stevig signaal”, zegt Carl Verheijen, directeur van het IPH. “De zorgverzekeraars zijn voor ons een belangrijke partner in onze doelstelling het concept positieve gezondheid optimaal tot ontwikkeling te brengen. Ze laten hiermee zien dat ze begrijpen dat dit concept mensen helpt om anders naar de zorg te kijken, zodat ze een hogere kwaliteit van leven ervaren en minder zorg gebruiken. Positieve gezondheid staat voor een brede benadering van gezondheid zoals de patiënt die ervaart. Als de ruimte wordt geboden om daarover te spreken, is het gevolg vaak dat niet direct voor formele zorg wordt gekozen, maar juist vaker voor een oplossing in het eigen netwerk van de patiënt.”

Minder pillen en pleisters

Om misverstanden uit te sluiten, voegt Verheijen hieraan toe dat het concept zich niet keert tégen de zorg. “Goede zorg is waardevol en onmisbaar”, zegt hij. “Maar de kosten van die zorg blijven stijgen en als we daar geen antwoord op vinden, moeten we op een bepaald moment ‘armoedige’ keuzes gaan maken. Dat willen we uiteraard niet en daarom moeten we onnodige zorg voorkomen. Positieve gezondheid speelt daarin een rol, omdat het de nadruk legt op wat de patiënt wél kan en wat in het sociale domein kan worden opgelost in plaats van met pillen en pleisters. Neem bijvoorbeeld de Diabetes Challenge, die mensen uitdaagt tot bewegen. Ze voelen zich dan gelukkiger en positiever en maken minder zorgkosten. Ook voor zorgverzekeraars een interessant uitgangspunt, dus ze kijken naar de mogelijkheden om dit te verzekeren.”

Het andere gesprek

De overeenkomst die het IPH met de zorgverzekeraars heeft ondertekend, betekent voor zorgaanbieders dat de zorgverzekeraars achter hen staan als ze initiatieven op het gebied van positieve gezondheidszorg willen ontwikkelen, zegt Verheijen. “Het andere gesprek met de patiënt faciliteren kost de zorgaanbieder tijd”, zegt hij. “Maar we weten inmiddels van huisartsen die hiervoor de ruimte hebben gekregen dat dit tot minder verwijzingen, onderzoeken en medicatie leidt en dus zichzelf terugbetaalt. We zien nu ook dat steeds meer medische professionals het concept omarmen. Ook de Federatie Medisch Specialisten heeft voor haar toekomstvisie 2025 positieve gezondheid benoemd als leidend principe. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis omarmt het concept ook, het begint steeds meer te leven.”

Online test stemt tot nadenken

Begint het ook steeds meer te leven onder het grote publiek? “Zeker”, zegt Verheijen. “Al 20 duizend mensen hebben de online test positieve gezondheid ingevuld, terwijl we daarvoor nog helemaal geen reclame hebben gemaakt. Dit is geen gevalideerde vragenlijst en dat is een heel bewuste keuze geweest. Je moet de vragen waardevrij kunnen invullen en op basis daarvan kunnen beslissen of je wel of niet het gesprek met een zorgprofessional aangaat.” De online test heeft als primaire doel om mensen te laten nadenken over hun gezondheid en welke aspecten zij daarin belangrijk vinden. “Dit past helemaal bij wat het concept positieve gezondheid wil zijn”, zegt hij. “Het is geen concept waarvoor bewijsvoering op basis van trials is geleverd, maar het staat dicht bij de praktijk en doet daarom wat met mensen. Wat natuurlijk niet wegneemt dat we het nu wel doorontwikkelen en wetenschappelijk verder gaan onderbouwen.”

Auteur: Frank van Wijck, medisch journalist


Wat houdt het concept positieve gezondheid in?

Artsen en andere zorgverleners focussen zich doorgaans op aandoeningen en gezondheidsproblemen en hoe zij die kunnen oplossen. Het concept positieve gezondheid kiest een andere invalshoek. Het accent ligt niet op ziekte, maar op mensen zelf en wat zij belangrijk vinden in hun gezondheid, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Daarmee stimuleert het concept eigen regie en zelfmanagement van patiënten, maar kan ook leiden tot andere (behandel)keuzes en soms zelfs tot afzien van bepaalde formele zorg.

Positieve gezondheid is in 2011 ontwikkeld door huisarts Machteld Huber uit onvrede over de te beperkte definitie van de WHO over gezondheid. Het concept positieve gezondheid is uitgewerkt in 6 dimensies (verbeeldt in een spinnenwebdiagram) die samen een nieuwe, bredere definitie van gezondheid vormen. Het gaat om de dimensies lichaamsfuncties, mentale functies en -beleving, spiritueel/existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijke participatie, en het dagelijks functioneren. 

Lees meer over positieve gezondheid via het IPH


Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Tussen de spreekkamer en het schetsboek: arts met beeld als tweede taal

Aios dermatologie Loes Vos maakt naast haar werk medische illustraties. Voor collega’s, patiënten én landelijke campagnes vertaalt ze complexe informatie naar helder beeld. “Ik teken bijna bij elk consult wel iets uit.”

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”