Niet de ziekte, maar de mens: ‘Steeds meer artsen omarmen het concept positieve gezondheid’
Huisartsen, medisch specialisten, maar ook zorgverzekeraars zien de voordelen van het concept positieve gezondheid. Dit concept stelt patiënten – en wat zíj belangrijk vinden in hun gezondheidsbeleving – centraal. Dat leidt tot een uitgebreider gesprek tussen artsen en patiënten in de spreekkamer, met andere accenten en keuzes in behandeling tot gevolg. Recent hebben de vier grote zorgverzekeraars een overeenkomst ondertekend om ‘dit andere gesprek’ ook financieel te faciliteren. “Inmiddels weten we dat dit tot minder verwijzingen, onderzoeken en medicatie leidt en dus zichzelf terugbetaalt.”
Begin november hebben de vier grote zorgverzekeraars (Zilveren Kruis, CZ, VGZ en Menzis) een overeenkomst ondertekend met het Institute for Positive Health (IPH) waarin ze aangeven positieve gezondheid te gaan bevorderen. Ze zijn alle vier van mening dat het concept voor positieve gezondheid (ontwikkeld door huisarts Machteld Huber) hen beter in staat stelt zich te focussen op gezóndheid in plaats van ziekte.
Kwaliteit van leven
“Een stevig signaal”, zegt Carl Verheijen, directeur van het IPH. “De zorgverzekeraars zijn voor ons een belangrijke partner in onze doelstelling het concept positieve gezondheid optimaal tot ontwikkeling te brengen. Ze laten hiermee zien dat ze begrijpen dat dit concept mensen helpt om anders naar de zorg te kijken, zodat ze een hogere kwaliteit van leven ervaren en minder zorg gebruiken. Positieve gezondheid staat voor een brede benadering van gezondheid zoals de patiënt die ervaart. Als de ruimte wordt geboden om daarover te spreken, is het gevolg vaak dat niet direct voor formele zorg wordt gekozen, maar juist vaker voor een oplossing in het eigen netwerk van de patiënt.”
Minder pillen en pleisters
Om misverstanden uit te sluiten, voegt Verheijen hieraan toe dat het concept zich niet keert tégen de zorg. “Goede zorg is waardevol en onmisbaar”, zegt hij. “Maar de kosten van die zorg blijven stijgen en als we daar geen antwoord op vinden, moeten we op een bepaald moment ‘armoedige’ keuzes gaan maken. Dat willen we uiteraard niet en daarom moeten we onnodige zorg voorkomen. Positieve gezondheid speelt daarin een rol, omdat het de nadruk legt op wat de patiënt wél kan en wat in het sociale domein kan worden opgelost in plaats van met pillen en pleisters. Neem bijvoorbeeld de Diabetes Challenge, die mensen uitdaagt tot bewegen. Ze voelen zich dan gelukkiger en positiever en maken minder zorgkosten. Ook voor zorgverzekeraars een interessant uitgangspunt, dus ze kijken naar de mogelijkheden om dit te verzekeren.”
Het andere gesprek
De overeenkomst die het IPH met de zorgverzekeraars heeft ondertekend, betekent voor zorgaanbieders dat de zorgverzekeraars achter hen staan als ze initiatieven op het gebied van positieve gezondheidszorg willen ontwikkelen, zegt Verheijen. “Het andere gesprek met de patiënt faciliteren kost de zorgaanbieder tijd”, zegt hij. “Maar we weten inmiddels van huisartsen die hiervoor de ruimte hebben gekregen dat dit tot minder verwijzingen, onderzoeken en medicatie leidt en dus zichzelf terugbetaalt. We zien nu ook dat steeds meer medische professionals het concept omarmen. Ook de Federatie Medisch Specialisten heeft voor haar toekomstvisie 2025 positieve gezondheid benoemd als leidend principe. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis omarmt het concept ook, het begint steeds meer te leven.”
Online test stemt tot nadenken
Begint het ook steeds meer te leven onder het grote publiek? “Zeker”, zegt Verheijen. “Al 20 duizend mensen hebben de online test positieve gezondheid ingevuld, terwijl we daarvoor nog helemaal geen reclame hebben gemaakt. Dit is geen gevalideerde vragenlijst en dat is een heel bewuste keuze geweest. Je moet de vragen waardevrij kunnen invullen en op basis daarvan kunnen beslissen of je wel of niet het gesprek met een zorgprofessional aangaat.” De online test heeft als primaire doel om mensen te laten nadenken over hun gezondheid en welke aspecten zij daarin belangrijk vinden. “Dit past helemaal bij wat het concept positieve gezondheid wil zijn”, zegt hij. “Het is geen concept waarvoor bewijsvoering op basis van trials is geleverd, maar het staat dicht bij de praktijk en doet daarom wat met mensen. Wat natuurlijk niet wegneemt dat we het nu wel doorontwikkelen en wetenschappelijk verder gaan onderbouwen.”
Auteur: Frank van Wijck, medisch journalist
Wat houdt het concept positieve gezondheid in?
Artsen en andere zorgverleners focussen zich doorgaans op aandoeningen en gezondheidsproblemen en hoe zij die kunnen oplossen. Het concept positieve gezondheid kiest een andere invalshoek. Het accent ligt niet op ziekte, maar op mensen zelf en wat zij belangrijk vinden in hun gezondheid, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Daarmee stimuleert het concept eigen regie en zelfmanagement van patiënten, maar kan ook leiden tot andere (behandel)keuzes en soms zelfs tot afzien van bepaalde formele zorg.
Positieve gezondheid is in 2011 ontwikkeld door huisarts Machteld Huber uit onvrede over de te beperkte definitie van de WHO over gezondheid. Het concept positieve gezondheid is uitgewerkt in 6 dimensies (verbeeldt in een spinnenwebdiagram) die samen een nieuwe, bredere definitie van gezondheid vormen. Het gaat om de dimensies lichaamsfuncties, mentale functies en -beleving, spiritueel/existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijke participatie, en het dagelijks functioneren.
Lees meer over positieve gezondheid via het IPH
Carl Verheijen, concept positieve gezondheid, Institute for Positive Health, positieve gezondheid