Apothekers Oosterhof en Faber: ‘Het viel ons op dat we veel geneesmiddelen weg moesten gooien’

Een onlineplatform waarop apothekers overbodig geworden medicatie met elkaar kunnen delen om verspilling tegen te gaan, apothekers Piter Oosterhof en Jelmer Faber wonnen recent de KNMP-Zorginnovatieprijs voor hun initiatief: PharmaSwap. Inmiddels is hiermee al 141.000 euro aan verspilde medicatie mee voorkomen.  

Jaarlijks gaat er in Nederland zo’n 100 miljoen euro aan goed bewaarde geneesmiddelen ongebruikt de afvalton in. Apothekers hebben na bijvoorbeeld het overlijden van een patiënt of stoppen van een therapie geneesmiddelen ongebruikt op voorraad liggen. De vervaldatum verstrijkt en de geneesmiddelen worden weggegooid. Zonde, vonden Piter Oosterhof, poliklinisch apotheker bij OLVG in Amsterdam, en Jelmer Faber, zijn collega van het BovenIJ Ziekenhuis. “Behalve collega’s zijn we ook vrienden, buiten werktijd spreken we elkaar vaak. Zo’n drie jaar terug zaten we wat te sparren over geneesmiddelverspilling. Het viel ons op dat we veel geneesmiddelen moesten weggooien. We kwamen toen op het idee een platform te lanceren waarop apothekers die geneesmiddelen over hadden, deze konden delen met collega’s die er gebrek aan hadden”, zegt Oosterhof. 

Pilot 

Oosterhof en Faber namen het bedrijf FLOOW2 in de arm, een online deelmarktplaats die gericht is op het creëren van een circulaire economie, minder verspilling, hergebruik en het delen van producten en materialen. Het platform pharmaswap.com was geboren. Oosterhof: “In eerste instantie sloten zo’n twintig apotheken zich aan, waarmee we een pilotproject uitvoerden. In 2019 wonnen we daarmee de publieks- en juryprijs voor Duurzame Zorgverlener uit de handen van VWS, wat de nodige publiciteit met zich meebracht. En recent wonnen we de KNMP-Zorginnovatieprijs tijdens het KNMP-congres begin maart. Het winnen van deze prijs is voor ons de bevestiging dat onze beroepsgroep, de apothekers van Nederland, dit initiatief steunt en wil gebruiken.” 

Inmiddels zijn er 116 geneesmiddelverpakkingen verkocht via PharmaSwap, goed voor 141.000 euro. Momenteel staat er voor meer dan 250.000 euro aan geneesmiddelen op deze site die apothekers onderling willen uitwisselen, zeggen Oosterhof en Faber. “Dit geld kan nu door de zorginstellingen op een andere manier worden benut.”  

“Door de geneesmiddelen binnen de farmaceutische kolom te houden – alleen apothekers mogen zich aanmelden op de website – kunnen we de kwaliteit en de veiligheid bewaken” 

Inspectie 

De apothekers benadrukken dat kwaliteit voorop staat bij PharmaSwap. Er zijn ook collega’s die onderhands geneesmiddelen uitruilen, weten ze. Faber: “We hebben geen idee of in die gevallen aan alle kwaliteitseisen, onder meer GDP, is voldaan. Hoe is de registratie geborgd in het kader van een recall? Vond het transport op verantwoorde wijze plaats? Apothekers kunnen zich gratis aanmelden op onze website, via www.pharmaswap.com. Hier vullen ze gegevens, waaronder hun AGB-code en BIG-registratienummer in, zodat wij zeker weten dat het een apotheker betreft. Nadat we het account vrijgegeven hebben, kan de apotheker aan de slag. Voor het plaatsen van een advertentie moeten ze vervolgens het ZI-nummer en de houdbaarheidsdatum van de te verkopen partij geneesmiddelen aangeven. Wij controleren alle aanmeldingen. Het transport wordt verzorgd door groothandel Alliance Healthcare en voldoet daarmee aan de eisen die de wet- en regelgeving stelt. Apothekers die hun geneesmiddelen aanbieden, betalen het transport, zo is de afspraak. Door de geneesmiddelen binnen de farmaceutische kolom te houden – alleen apothekers mogen zich aanmelden op de website – kunnen we de kwaliteit en de veiligheid bewaken.”  

Bestaansrecht 

Toch voldoet PharmaSwap daarmee niet helemaal aan de Geneesmiddelenwet, want formeel mogen apothekers geen geneesmiddelen met elkaar verhandelen. Oosterhof en Faber beseffen dat, maar vinden dat om geneesmiddelverspilling tegen te gaan de inspectie zich wat toleranter zou mogen opstellen; het doel heiligt de middelen. “We zijn ook bij de inspectie geweest om ons verhaal eerlijk te vertellen: tegengaan van verspilling waarbij de kwaliteit geborgd is door gebruik te maken van een officieel distributiekanaal. We blijven met de inspectie in gesprek rondom de verdere ontwikkeling van PharmaSwap. Ons bestaansrecht zullen we moeten bewijzen met concrete besparingen die ons platform oplevert”, zegt Faber.   

“We zijn bij de inspectie geweest om ons verhaal toe te lichten: verspilling tegengaan waarbij kwaliteit geborgd is door een officieel distributiekanaal te gebruiken” 

Spijt 

De tijd lijkt rijp voor een meer coulante houding vanuit de overheid voor initiatieven als PharmaSwap. Rondom bijvoorbeeld apotheekbereidingen laat de overheid de wettelijke teugels vieren. Goedkopere apotheekbereidingen worden in sommige gevallen vergoed in plaats van dure geregistreerde geneesmiddelen, zo maakte de minister bekend in de begroting voor 2020. “Hopelijk kan de overheid PharmaSwap ondersteunen als proeftuin om geneesmiddelverspilling tegen te gaan”, zegt Oosterhof. “Het zou mooi zijn als de wet- en regelgeving die nu belemmerend werkt, in de toekomst wordt aangepast. We merken dat verspilling bij de overheid en beroepsgroepen nu wel meer aandacht heeft dan drie jaar terug. Het is toch te gek voor woorden dat bij de generieke fabrikanten hele partijen geneesmiddelen weggegooid worden, alleen omdat ze over de datum zijn? Er komt toch een moment dat we er spijt van hebben dat er zoveel geneesmiddelen zijn weggegooid en er een heleboel geld over de balk is gesmeten? Zeker in een crisistijd als nu mag dat besef wel groeien. Het voorstel van de minister om geneesmiddeltekorten te bestrijden met grotere voorraden, lijkt ons een heilloze weg. Dat zal juist leiden tot nog meer spillage.”  

“Er komt een moment dat we er spijt hebben dat zoveel geneesmiddelen zijn weggegooid en geld over de balk is gesmeten. Zeker in een crisistijd als nu mag dat besef wel groeien” 

Toekomst 

De twee apothekers gaan in ieder geval onverdroten voort met hun mooie initiatief, erop rekenend dat de steun voor PharmaSwap in de toekomst verder zal groeien, zowel vanuit hun collega’s als de overheid en inspectie. Faber: “Op dit moment richten we ons op het onder apothekers verkopen van geregistreerde geneesmiddelen. Mogelijk komen daar in de toekomst ook bereidingen en gekoelde preparaten bij. Naar aanleiding van de KNMP-Zorginnovatieprijs hebben we nog meer aanmeldingen gekregen. Van ongeveer zestig apothekers zijn we gestegen naar honderdvijftig. We willen onze collega’s graag oproepen zich aan te melden en ons initiatief te steunen. Verkoop niet onderling, maar gebruik ons platform waarmee de kwaliteit gewaarborgd is en we de totale omvang van het probleem inzichtelijk kunnen maken.” 

Lees meer over: