DOQ

IMPACT: minder dure en belastende behandeling kraakbeen knie

Een probleem van een relatief kleine patiëntengroep vormde de aanleiding voor een aanpak waarbij op den duur misschien veel meer mensen gebaat blijken te zijn. Hun gemeenschappelijke kenmerk: knieklachten. Orthopedisch chirurg Roel Custers: “Innovaties heb je nodig voor het grotere geheel. Uit de door ons ontwikkelde behandeling van kraakbeen in de knie komt kennis voort die we ook kunnen toepassen bij andere aandoeningen van het gewricht.”

Jaarlijks krijgen een paar honderd Nederlanders onder de 50 jaar een kraakbeenbeschadiging in een knie die groter is dan twee vierkante centimeter. Zij hebben pijnklachten en een dik gewricht en kunnen niet of nog maar moeizaam functioneren in het dagelijks leven. Over de oorzaak van ‘het gat’ in het kraakbeen bestaat geen zekerheid, maar veel artsen gaan uit van een trauma.

“De oplossing is dat kraakbeencellen worden gecombineerd met stamcellen uit een cellijn van ons ziekenhuis. De patiënt krijgt dan een transplantaat van twee celtypen”

Orthopedisch chirurg Roel Custers

Transplantatie

Sinds 2019 voeren vier expertisecentra in ons land kraakbeentransplantatie uit. Het UMC Utrecht is een van de instellingen die deze ingreep verrichten. Roel Custers: “Het gaat om twee operaties. Tijdens de eerste stellen we de indicatie en halen we een biopt uit de knie. Dat wordt met een koerier naar een laboratorium in Duitsland gestuurd, waar het dient als basis voor de kweek van kraakbeencellen. Na vermenigvuldiging van de cellen worden ze getransplanteerd tijdens de tweede operatie.”

Lange wachttijd

De klinische resultaten zijn goed, maar er kleven twee nadelen aan. Custers: “De patiënt moet twee operaties ondergaan. Bovendien duurt het zes tot acht weken voordat er voldoende cellen zijn gekweekt. Er is dus best een lange wachttijd tussen de operaties. Verder is de kweek van cellen duur; het valt onder de regelgeving voor dure geneesmiddelen.”

“We hebben een procedure ontwikkeld van één dag in plaats van twee”

Betere kwaliteit van leven

Ruim tien jaar geleden ontstond daarom in het UMC Utrecht het idee een andere route te kiezen. Dat was een initiatief van orthopedisch chirurg Daniël Saris, inmiddels werkzaam in Mayo Clinic College of Medicine and Science in Rochester, Amerika. Custers: “Konden we er niet een procedure van één dag van maken? Na een geslaagd experiment met cellen en een succesvolle dierenstudie zijn we in 2013 begonnen aan een onderzoek bij 35 patiënten. De uitkomsten daarvan leken qua kniefunctie en kwaliteit van leven zelfs beter te zijn dan na het traject met twee operaties.”

Stamcellendonor

Bij de alternatieve benadering (IMPACT) komt een tweede celtype om de hoek kijken: stamcellen van een donor. Custers: “De slechte randen van het kraakbeen, die sowieso moeten worden verwijderd, sturen we naar collega’s van de Cell Therapy Facility in het UMC Utrecht. Daar worden de kraakbeencellen geïsoleerd. Het zijn er onvoldoende om succesvol te worden teruggeplaatst. De oplossing is dat ze worden gecombineerd met stamcellen, afkomstig uit een cellijn van ons ziekenhuis. In de operatiekamer krijgt de patiënt dan een transplantaat van twee celtypen.”

“Na een jaar bestaat het kraakbeen volledig uit DNA van de patiënt”

Katalysator

Custers vervolgt: “Een jaar na de ingreep hebben we bij de ex-patiënten een biopt uit het kraakbeen van de knie gehaald en daarvan het DNA-profiel beoordeeld. Het kraakbeen bleek volledig te bestaan uit DNA van de geopereerde patiënt. Je kunt de donorstamcellen dus beschouwen als een katalysator: op den duur maakt het lichaam weer eigen kraakbeencellen aan. Vijf jaar na de transplantatie hadden de deelnemers aanzienlijk minder pijnklachten, konden ze weer sporten en hadden ze hun dagelijkse activiteiten opgepakt.”
Inmiddels nadert de afronding van een gerandomiseerd onderzoek bij 30 patiënten die de behandeling hebben ondergaan en 30 anderen voor wie afwachtend beleid en/of fysiotherapie geldt. Custers is hoopvol dat de resultaten uit het eerdere onderzoek worden bevestigd.

“We willen het mogelijk maken de cellen te combineren op de operatiekamer”

Perifere ziekenhuizen

“Verder is de nieuwe therapie ongeveer drie keer minder duur dan de huidige. Het zal nog wel een zoektocht en uitdaging zijn de behandeling te laten landen in de reguliere zorg. Neem de cel-faciliteit. Die hebben de meeste perifere ziekenhuizen niet. Daarom onderzoeken we de mogelijkheid van een systeem om aan de slag te gaan op de operatiekamer zelf. Je zou daar dan al over stamcellen beschikken. Ook zou je er een apparaat hebben dat kraakbeencellen uit een biopt selecteert om die vervolgens te combineren met de stamcellen.”

Andere vergezichten

Het brengt de orthopedisch chirurg op andere vergezichten. “Het aantal mensen met knieklachten gaat toenemen. Dat gaat gepaard met hoge zorgkosten. Denk hierbij vooral aan knieprotheses en de vervanging ervan. Het is niet zo dat onze behandeling van kraakbeenbeschadiging een-op-een is te vertalen naar bijvoorbeeld knieartrose, maar dit soort innovaties heb je in de breedte wel nodig. Het levert kennis op die je ook kunt toepassen voor andere knieaandoeningen.”

Meer informatie

De nieuwe behandeling heet IMPACT: Instant MSC Product accompanying Autologous Chondron Transplantation (IMPACT). Meer informatie hierover is hier te vinden:

Youtube.com
UMCUtrecht.nl
Pubmed.nl

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”