Nieuwe richtlijn ‘Astma en zwanger­schap’: tegen­strijdige adviezen opgelost

Vorig jaar verscheen de nieuwe multidisciplinaire richtlijn ‘Astma en zwangerschap’. Hard nodig, gezien het bestaande kennishiaat onder zorgverleners met betrekking tot het gebruik van astmamedicatie tijdens zwangerschap. Dit leidde onder andere tot tegenstrijdige adviezen. Veel vrouwen stopten of reduceerden hun astmamedicatie, ook op eigen initiatief, uit angst voor schadelijke gevolgen voor hun baby. “Terwijl het ook tijdens de zwangerschap belangrijk is de astma zo rustig mogelijk te houden, voor zowel moeder als kind”, aldus longarts Saar van Nederveen-Bendien van het HagaZiekenhuis.

“Zwangere vrouwen met astma werden vaak te laat naar ons verwezen, pas in het tweede of derde trimester van de zwangerschap. Dan presenteerden ze zich met veel klachten”, aldus Van Nederveen-Bendien. Zij is voorzitter van het team dat de multidisciplinaire richtlijn heeft ontwikkeld namens de longartsenvereniging (NVALT). De richtlijn voorziet in een overzicht van werkafspraken voor verschillende zorgprofessionals, zoals huisartsen, longartsen, gynaecologen, verloskundigen en apothekers. In het HagaZiekenhuis waar Van Nederveen werkt als longarts bestaat er al ruim acht jaar een gespecialiseerde kliniek voor zwangere vrouwen met astma.

Verhoogde risico’s

“Uit wereldwijd onderzoek weten we dat 20 tot 35% van de vrouwen hun astmamedicatie stopt of reduceert in geval van zwangerschap of bij een zwangerschapswens, veelal op eigen initiatief”, vertelt Van Nederveen. “Dat geldt trouwens ook voor andere medicatie. Terwijl dit vaak onnodig is, omdat de meeste astmamedicatie veilig is te gebruiken tijdens een zwangerschap. Met inhalatiecorticosteroïden – de hoeksteen van de behandeling van astma – kun je een longaanval en slechte astmacontrole voorkomen.

Wanneer je astma vanaf het begin van de zwangerschap niet goed onder controle houdt, dan zijn er juist verhoogde risico’s. Bijvoorbeeld een verhoogde kans op een vroeggeboorte, pre-eclampsie, of een keizersnede. En hoewel astma voor een belangrijk deel erfelijk is bepaald, blijkt dat het kind een verhoogd risico op astma heeft als de astma bij de moeder tijdens de zwangerschap niet onder controle was. Goede educatie van zorgprofessionals en voorlichting over medicatieveiligheid tijdens zwangerschap kan dus ook bijdragen aan preventie van astma.”

“Voor longartsen is dit vrij nieuw”

Medicatieveiligheid en monitoring

De nieuwe richtlijn ‘Astma en zwangerschap’, te raadplegen via de richtlijnendatabase van de Federatie Medisch Specialisten, moet ervoor zorgen dat alle zorgverleners dezelfde adviezen hanteren en naleven. De richtlijn biedt informatie over medicatieveiligheid tijdens zwangerschap en borstvoeding, ook over relatief nieuwe medicatie, waaronder de nieuwe generatie biologicals. Verder staan er aanwijzingen in voor monitoring; hoe vaak moeten zwangere vrouwen met astma worden gecontroleerd en door wie? In de richtlijn is hiervoor een flowchart ontwikkeld met het accent op multidisciplinaire samenwerking.

Tevens is er aandacht voor pre-conceptionele zorg. Van Nederveen: “Elke vrouw in de vruchtbare leeftijd heeft recht op een pre-conceptioneel consult bij de huisarts, verloskundige of een behandelend specialist. Dat is bij reumatologen al heel gebruikelijk, maar voor longartsen is dit vrij nieuw. In de richtlijn staan de zaken die je daarbij zeker moet bespreken met de patiënt. Ook de website ‘Kansrijke start’ van het Ministerie van VWS geeft hier input voor.”

Goede resultaten

Het is nog wat te vroeg om te kunnen concluderen in hoeverre de richtlijn ‘Astma en zwangerschap’ de bestaande situatie heeft verbeterd. “Ik besteed er veel aandacht aan in het onderwijs dat ik bijvoorbeeld geef aan longartsen, longverpleegkundigen en huisartsen”, aldus Van Nederveen. “We hopen dat de richtlijn ook helpt om huisartsen en verloskundigen bewuster te maken van het belang om de astma onder controle te houden voor en tijdens zwangerschap.

In ons ziekenhuis hebben we structureel een MDO met een longarts gespecialiseerd in astma, gynaecoloog, longverpleegkundigen, ziekenhuisapotheker en poliklinisch apotheker waarbij we elke patiënt bespreken. Positief is dat ook onze CF-artsen vaak aansluiten, voor zwangere patiënten met taaislijmziekte. Dat leidt tot goede weloverwogen adviezen naar de patiënt toe.”

“Patiënten uit het hele land weten ons inmiddels te vinden”

Geruststellen

De huisartsen en verloskundigen in de regio Den Haag zijn goed op de hoogte van de speciale kliniek in het HagaZiekenhuis Den Haag en verwijzen door als het nodig is. “Wanneer een vrouw mild astma heeft en laagcomplexe zorg nodig heeft – wat geldt voor het merendeel van de vrouwen – dan blijft zij bij de huisarts en verloskundige. Alleen in complexe situaties of bij risicofactoren voor slechte uitkomsten, komen vrouwen bij ons terecht. Patiënten uit het hele land weten ons inmiddels te vinden.

Ook vanwege onze toenemende kennis en ervaring met het gebruik van bepaalde biologicals tijdens zwangerschap. Alle beslissingen nemen we als zorgprofessionals zorgvuldig samen met de patiënt en partner. Als de astma tijdens de zwangerschap goed onder controle blijft en longaanvallen worden voorkomen, dan kan een zwangerschap net zo goed verlopen als bij een zwangere zonder astma.”    

Meer informatie:
‘Astma en zwangerschap’ Richtlijnendatabase, Federatie Medisch Specialisten.

Lees meer over: