Samen werken aan preventie derma­tolo­gische bij­werkingen kanker

Dermatologische bijwerkingen van een behandeling tegen kanker kunnen een enorme impact hebben op de kwaliteit van leven van patiënten. Dr. Annemie Galimont, werkzaam in het Bravis Ziekenhuis, is als onco-dermatoloog gespecialiseerd in deze bijwerkingen. “Wereldwijd hebben de onco-dermatologen nu de handen ineengeslagen om goede richtlijnen voor de preventie en behandeling van deze bijwerkingen te ontwikkelen.”

Oncologische behandelingen zoals chemotherapie, doelgerichte therapie en immunotherapie, kunnen bijwerkingen van de huid, nagels en haren geven. Dit komt omdat deze therapieën zich richten op (processen in) snel delende cellen – en dus ook huidcellen – of op immuuncellen, die ook veel in de huid voorkomen, legt Annemie Galimont uit. Patiënten kunnen bijvoorbeeld last krijgen van haaruitval, uitslag, nagelafwijkingen, mucositis, blaarziekten. Ook bestaande aandoeningen zoals psoriasis of eczeem kunnen flink verergeren. “Uit onderzoek blijkt dat deze dermatologische bijwerkingen een enorme impact hebben op de kwaliteit van leven van patiënten. Daarbij zien we ook dat een deel van de patiënten bang is dat de behandeling tegen kanker gestopt wordt vanwege de dermatologische bijwerkingen en hier niets over durven te zeggen. Zij lijden in stilte.”

Uniforme richtlijnen ontwikkelen

De ongeveer 200 onco-dermatologen die de wereld rijk is, besloten daarom samen te werken en een werkgroep op te richten onder auspiciën van de European Academy of Dermatology and Venereology (EADV). “Als werkgroep willen we goede richtlijnen ontwikkelen voor de behandeling van dermatologische bijwerkingen als gevolg van chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie. Vanuit de literatuur en studies naar kwaliteit van leven weten we wat de meest voorkomende en meest hinderlijke dermatologische bijwerkingen zijn. Denk aan hand-voethuidreacties, het hand-voetsyndroom, nagelafwijkingen, radiodermatitis, haaruitval en mucositis. Hier willen we nu uniforme richtlijnen voor gaan ontwikkelen. Niet alleen voor onze collega-dermatologen, maar ook voor verpleegkundig specialisten en oncologen.”

Erger voorkomen

De informatie is ook voor hen van belang, aangezien bij patiënten met nog maar milde bijwerkingen met vrij simpele behandelingen erger voorkomen kan worden, legt Galimont uit. “Deze informatie staat nu wel in de wetenschappelijke literatuur, maar het is allemaal hapsnap en je moet van goeden huize komen om dat tijdens het poliklinisch spreekuur te vinden voor die specifieke patiënt.”

Folders

Naast het ontwikkelen van richtlijnen, is de werkgroep bezig met het maken van informatiefolders voor patiënten over de meest voorkomende dermatologische bijwerkingen. “Bij de EADV staan de eerste folders al online en zij hebben ook toestemming gegeven deze folders een op een te vertalen. In bijna alle landen hebben we nu ook de beroepsgroepen van dermatologen zover gekregen deze folders te gaan gebruiken. Dat is echt heel mooi.”

“We hebben samen met de podotherapeuten een interdisciplinair protocol ontwikkeld voor dermatologische afwijkingen aan de handen, voegen en nagels”

Interdisciplinair protocol

Niet alleen internationaal, maar ook nationaal gaan de dermatologen samenwerkingen aan. Een mooi voorbeeld is de samenwerking met de podotherapeuten. “De best standard of care voor patiënten met diabetische-voetulcera wordt in Nederland vergoed”, zegt Galimont. “Maar dit gold niet voor patiënten met voetulcera als gevolg van een behandeling tegen kanker. Daarom hebben de podotherapeuten een zorgmodule Oncologische ulcera ontwikkeld. Het Zorginstituut Nederland heeft besloten dat vanaf 1 januari 2024 ook deze zorg vanuit de basisverzekering vergoed wordt. “Als dermatologen hebben we nu samen met de podotherapeuten een interdisciplinair protocol ontwikkeld voor dermatologische afwijkingen aan de handen, voeten en nagels bij een oncologische behandeling. Hierin staat onder andere informatie over welke bijwerkingen kunnen optreden en in welke graderingen, en wie welke behandeling kan geven. Dit protocol is onlangs door beide beroepsgroepen geaccordeerd. Dit is echt uniek in de wereld en ook iets waar we erg trots op zijn.”

“Met hoofdhuidkoelingen kun je haaruitval bij chemotherapie verminderen, met koelingen van de handpalmen en voetzolen rem je hand-voetsyndroom en nagelafwijkingen”

Preventieve voetzorgbehandeling

Galimont legt uit dat voor veel dermatologische bijwerkingen bij een behandeling tegen kanker preventieve maatregelen mogelijk zijn. “Bijvoorbeeld hoofdhuidkoelingen om haaruitval bij chemotherapie te verminderen, of koelingen van de handpalmen en voetzolen om hand-voetsyndroom en nagelafwijkingen te remmen. Maar denk ook aan patiënten die van zichzelf al veel eelt op de voeten hebben. Om te voorkomen dat zij meteen 2-0 achterstaan bij het starten van doelgerichte therapie, kunnen ze preventief een voetzorgbehandeling laten uitvoeren.” Daarnaast geeft Galimont patiënten veel informatie: over hygiëne van de huid, hoe zij hun nagels moeten knippen, wat voor soort schoenen ze het best kunnen dragen en dat ze vooral op tijd aan de bel moeten trekken als patiënten huidafwijkingen opmerken.

Oncologische zorgpaden

“Deze informatie proberen we ook in de oncologische zorgpaden te krijgen, met goede informatiefolders, zoals die van de EADV, en goede websites. Hopelijk wordt het geven van dergelijke adviezen voor oncologen dan ook routine.” Galimont ziet graag dat oncologen zich ervan bewust worden – voor zover dat nog niet zo is – dat patiënten echt kunnen lijden onder bijwerkingen van de huid, dat met preventieve maatregelen veel leed voorkomen kan worden en dat ze patiënten altijd kunnen doorsturen naar de dermatoloog. “Als onco-dermatoloog zoek ik graag contact met oncologen”, zegt zij. “Ik hoop dat wij een met onze nieuwe richtlijnen en informatiefolders een goede bijdrage kunnen leveren aan de oncologische zorg voor patiënten met bijwerkingen van de huid.”

Annemie Galimont, Bravis ziekenhuis, de European Academy of Dermatology and Venereology (EADV), dermatologie, eczeem, haaruitval, kanker, mucositis, nagelafwijkingen, oncologie, psoriasis, voetulcera