‘Vergroot herken­baarheid anti­biotica’

Onderzoekers van het Radboudumc Nijmegen brachten samen met academici uit zes landen in Afrika en Azië in kaart hoe het uiterlijk van antibiotica invloed heeft op het gebruik. Een betere herkenbaarheid van antibiotica kan leiden tot verstandiger gebruik en zo helpen in de strijd tegen de wereldwijd groeiende antibioticaresistentie. Annelie Monnier – postdoconderzoeker – en hoogleraar medische microbiologie Heiman Wertheim, vertellen over het ABACUS-project.

Is het nu een pijnstiller of een antibioticum? Mensen in lage- en middeninkomenslanden weten door een gebrek aan kennis vaak niet welk geneesmiddel ze kopen, vertelt Annelie Monnier. “En ook de geneesmiddel-‘suppliers’ in die landen – variërend van straatverkopers tot ‘apothekers’ – weten niet altijd wanneer een pil een antibioticum bevat. De definitie van wat een apotheker is en het opleidingsniveau, kan per land ook sterk verschillen. Tel daarbij op dat in deze landen antibiotica ook vaak vrij verkrijgbaar zijn en het wordt duidelijk dat dit een groot probleem is met het oog op de wereldwijd groeiende antibioticaresistentie.”

ABACUS

In het ABACUS (AntiBiotic ACcess and USe)-project werken het Radboudumc en de Universiteit van Oxford samen met drie Afrikaanse landen (Zuid-Afrika, Ghana, Mozambique) en drie Aziatische landen (Thailand, Vietnam, Bangladesh) om de problematiek rond antibioticagebruik buiten het ziekenhuis in kaart te brengen. Mét als doel om te komen tot een beter antibioticagebruik. Dit project loopt sinds 2017. Wertheim licht toe: “We doen dit vanuit ons Radboudumc Centrum voor infectieziekten dat een global health-programma heeft. Het is belangrijk om onze kennis te delen met andere landen. Door de globalisering en daarmee gepaard gaande mobiliteit van grote aantallen mensen verplaatst het probleem van resistentie zich ook naar ons land. Resistentie kent geen grenzen. In Nederland varen we scherp aan de wind met een terughoudend antibioticabeleid. Daardoor hebben we wereldwijd gezien een van de laagste resistentiepercentages.”

Antibioticum of pijnstiller?

Om antibioticagebruik in lage- en middeninkomenslanden beter te kunnen beteugelen, is het allereerst belangrijk dat mensen überhaupt weten of ze een antibioticum of bijvoorbeeld een pijnstiller slikken. “Soms gebruiken vrouwen in Ghana een antibioticum tegen menstruatiepijn. Ze denken dat het een pijnstiller is. Voorlichting is daarom belangrijk. Als mensen aan het uiterlijk zouden zien dat het een antibioticum betreft en ze de risico’s zouden kennen, kan dat helpen bij de bewustwording. Er circuleren veel verkeerde opvattingen: in een land als Vietnam associëren mensen capsules met antibiotica, ongeacht het feit dat ook andere geneesmiddelen worden verkocht als capsules. In bijvoorbeeld Ghana en Mozambique worden rood-gele pillen geassocieerd met antibiotica. Maar die kleuren komen voor bij zowel tetracycline als amoxicilline, totaal verschillende typen antibiotica. Dat is verwarrend. Mensen kunnen hierdoor het verkeerde antibioticum gebruiken.”

Herkenbaarheid

Om de herkenbaarheid van antibiotica te vergroten, pleiten de Nijmeegse onderzoekers voor meer uniformiteit in het uiterlijk van antibiotica. Ze kaartten dit aan bij geneesmiddelautoriteiten, zoals de Amerikaanse FDA en het Europese EMA. “Ze zien het probleem en staan ervoor open. Het zal echter nog tijd kosten voordat er concrete maatregelen komen. Bovendien zijn er mogelijk ook negatieve consequenties, zoals de kosten die uniformering mee zal brengen. Ook zal er aanvankelijk verwarring zijn doordat mensen moeten wennen aan een mogelijk nieuw gestandaardiseerd uiterlijk van antibiotica, stel dat hier wereldwijd meer eenheid in gaat komen. Deze negatieve consequenties moeten tegen de mogelijke voordelen worden afgewogen”, zegt Wertheim.

Er zijn diverse mogelijkheden om de herkenbaarheid van antibiotica te vergroten, zegt Monnier. “Denk aan het aanbrengen van een QR-code op de verpakking die informatie over het geneesmiddel geeft. Tegenwoordig hebben de meeste mensen – ook in de laag- en middeninkomenslanden – een smartphone. Een andere optie is bijvoorbeeld een logo waaraan een antibioticum is te herkennen. Daarnaast is onderwijs belangrijk. Denk aan het geven van informatie aan scholieren of vrouwenbewegingen in die landen. Hoe ziet een antibioticum eruit? Wanneer slik je een antibioticum? En wanneer gebruik je een pijnstiller?” 

“Ook in Nederland is de herkenbaarheid van geneesmiddelen een probleem”

Hoogleraar medische microbiologie Heiman Wertheim

Blauw of wit pilletje

De algehele conclusie uit het ABACUS-project is dat er wereldwijd meer aandacht nodig is voor goede herkenbaarheid van geneesmiddelen, stelt Wertheim. “Ook in Nederland is de herkenbaarheid van geneesmiddelen een probleem. Hoe vaak horen artsen van hun patiënten: moet ik nu dat blauwe of dat witte pilletje nemen? Vaak weten ze de naam niet eens uit te spreken. Door de vergrijzing groeit dit probleem alleen maar verder. In feite is de herkenbaarheid van geneesmiddelen een probleem dat wereldwijd speelt en een mondiale aanpak nodig heeft. Wat betreft antibiotica gaan we daarmee verder in de volgende fase van het ABACUS-project.”

Referentie: Monnier AA, Do NTT, Asante KP, et al. ABACUS II consortium. Is this pill an antibiotic or a painkiller? Improving the identification of oral antibiotics for better use. Lancet Glob Health. 2023 Aug;11(8):e1308-e1313.

Lees meer over: