Anios Mahon: ‘Roken beïnvloedt niet alleen het ongeboren kind, maar zelfs volgende generaties’

Nieuw onderzoek onder drie generaties laat zien dat roken door de maternale grootmoeder geassocieerd is met een hoger risico op astma en lagere longfunctie bij kleinkinderen en in het bijzonder bij kleinzonen. Eerste auteur en onderzoeker Gillian Mahon: “Deze studie benadrukt hoe nadelig de gevolgen van roken tijdens de zwangerschap zijn, en dat deze generaties lang zichtbaar blijven. Voor het eerst hebben we ook laten zien dat het roken in de zwangerschap effecten heeft op de longfunctie van de nakomelingen.”

“Er zijn een tweetal vernieuwende aspecten aan het onderzoek dat wij hebben verricht”, licht de van oorsprong Ierse arts Gillian Mahon toe. “Er is veel onderzoek gedaan in het verleden naar de effecten van roken tijdens de zwangerschap op de eerste generatie nakomelingen, maar weinig naar de tweede generatie (kleinkinderen). Daarnaast is veel gekeken naar de effecten van roken in de zwangerschap op het risico op astma, maar niet zozeer naar de effecten op de longfunctie. Beide aspecten hebben wij in ons recente onderzoek in het Lifelines cohort bestudeerd.”

“Van de geïncludeerde patiënten in dit cohort was van 61,1% spirometrie bekend; dat is veel”

Spirometrie

Het Lifelines cohort was een uitstekende bron om deze onderzoeksvragen mee te beantwoorden. Lifelines is een groot, multigenerationeel cohortonderzoek dat meer dan 167.000 mensen uit Noord-Nederland heeft geïncludeerd, en minimaal drie generaties mensen beslaat, die 30 jaar gevolgd worden. “Uit dit cohort hebben we ruim 37.000 mensen kunnen selecteren die behoren tot een compleet setje van drie generaties, en waarvan longfunctiegegevens bekend waren”, vertelt Mahon. “Van de geïncludeerde patiënten in dit cohort was van 61,1% spirometrie bekend; dat is veel.”

“We zagen dat roken tijdens de zwangerschap een verhoogd risico geeft op een lagere longfunctie bij mannelijke kleinkinderen”

Maternaal

In de huidige analyse werd gekeken naar de relatie tussen roken van de grootmoeder tijdens de zwangerschap, en 1) astma, 2) early-onset astma (optredend op leeftijd < 6 jaar) en 3) longfunctie. Data van grootmoeders van zowel maternale als paternale zijde werden apart van elkaar geanalyseerd. Bij de analyses werd onder andere gecorrigeerd voor huidig rookgedrag, geslacht, en socio-economische status.

“We zagen dat roken tijdens de zwangerschap een verhoogd risico geeft op een lagere longfunctie bij mannelijke kleinkinderen”, vertelt Mahon. De bèta-coëfficient (het risico) voor FEV1/FVC als percentage van voorspeld bedroeg -1,04 (95%BI -1,91 tot -0,16). Hiernaast liet het onderzoek zien dat roken tijdens de zwangerschap een risicofactor is voor astma en early-onset astma bij de tweede generatie nakomelingen. Het odds-risico voor astma bij kleinkinderen bedroeg 1,38 (1,06-1,79) en voor early-onset astma was dit 1,49 (95%BI 1,06-2,11). De nadelige gevolgen van roken in de zwangerschap werden waargenomen wanneer het rookgedrag de maternale grootmoeder betrof, en niet de paternale grootmoeder.

“Ons huidige onderzoek toont aan dat negatieve effecten van roken kunnen doorwerken in meerdere generaties”

In utero

Een verklaring hiervoor is niet onderzocht, maar volgens Mahon is het waarschijnlijk dat het tijdstip van de ontwikkeling van de geslachtscellen hiermee te maken heeft. Bij een vrouw ontwikkelen de eicellen zich in utero (op het moment dat de foetus wordt blootgesteld aan rook), en bij een man ontwikkelen de zaadcellen zich pas in de puberteit, waardoor er bij hen geen directe blootstelling is aan rook tijdens de gestatie.

De in dit onderzoek gevonden effecten van roken tijdens de zwangerschap lijken gevolg te zijn van directe blootstelling in utero. Dit wordt intergenerationele overerving genoemd. Mahon: “Er zijn in de literatuur inmiddels voldoende aanwijzingen in dierstudies om te geloven dat er ook sprake is van transgenerationele overerving, wat duidt op doorgeven van indirecte rookeffecten aan verdere generaties. Dan kom je in het gebied van de epigenetica. Met ons huidige onderzoek is aangetoond dat negatieve effecten van roken kunnen doorwerken in meerdere generaties. Ik denk dat deze bevindingen meegenomen moeten worden door zorgverleners in hun consultatie van zwangere vrouwen. De nadelige gevolgen van roken tijdens de zwangerschap krijgen hiermee nog meer gewicht: je beïnvloedt niet alleen je eigen gezondheid en die van je ongeboren kind, maar zelfs die van je kleinkinderen, en wie weet nog generaties verder.”

---

Referentie: Mahon GM, Koppelman GH en Vonk JM. Grandmaternal smoking, asthma and lung function in the offspring: the Lifelines cohort study. Thorax 2021 Feb 4, thoraxjnl-2020-215232. https://thorax.bmj.com/content/early/2021/02/04/thoraxjnl-2020-215232

Lees meer over: