DOQ

Groen denken: kies voor even effectieve maar minder milieu­belasten­de medicatie

Medicatie heeft een aanzienlijk effect op klimaatverandering en milieu. “Het is belangrijk dat huisartsen zich bewuster worden van behandelingen die even effectief zijn, maar minder milieu-impact hebben’, zegt huisarts Bart Knottnerus. “Denk bijvoorbeeld bij astma aan poederinhalatoren in plaats van dosis-aerosolen, want de laatste hebben een veel grotere uitstoot.”

De productie van geneesmiddelen in Nederland gaat jaarlijks gepaard met een even grote broeikasuitstoot als het werk van de Nederlandse BP-raffinaderij of de energiecentrale van Eneco in Rotterdam. De hoeveelheid staat gelijk aan twee keer de activiteit van de Etna in een jaar dat de vulkaan niet uitbarst. Bart Knottnerus, die dit laatste feitje opduikelde in het boek How Bad Are Bananas? The Carbon Footprint of Everything, vertelt dat huisartsen een groot aandeel hebben in de milieubelasting. “In Engeland nemen zij tachtig procent van de medicatievoorschriften voor hun rekening.”

“Bij Samen Beslissen kun je de patiënt vertellen dat het besproken middel niet goed is voor het milieu”

Huisarts Bart Knottnerus

Duurzame gezondheidszorg

Knottnerus werkt een dag per week als waarnemend huisarts en is op de andere dagen actief als senior onderzoeker bij het Nivel. In de toekomstvisie van het instituut heeft duurzame gezondheidszorg een prominente plek. Het thema ‘groene behandelkeuzes door huisartsen’ is daar onderdeel van. Knottnerus: “We hopen dat huisartsen zich meer bewust worden van het effect van medicatie op het milieu en dat het een vanzelfsprekendheid wordt dat ze dit meewegen in hun keuzes. Door hun voorbeeldfunctie kunnen huisartsen bovendien het bewustzijn vergroten onder collega’s in de praktijk en onder patiënten.”

Patiëntgesprek

Hij geeft een voorbeeld: “Bij Samen Beslissen kun je vertellen dat het besproken middel niet goed is voor het milieu. Vergelijk het met een patiëntgesprek over antibiotica. Dan geef je voorlichting over het risico op resistentie. Zo besteed je tijdens een onderhoud over een mogelijk medicijn aandacht aan de klimaatimpact. Het is net zo’n relevant onderwerp als bijvoorbeeld de mogelijke bijwerkingen.”

Onnodige zorg vermijden

Groene behandelkeuzes maken, hoe doe je dat? Knottnerus: “Het begint bij het vermijden van onnodige zorg. Geen medicatie is dikwijls beter dan wel medicatie, zowel voor de patiënt als voor het milieu. Ik zie ook een parallel tussen groene behandelkeuzes en passende zorg. Soms kunnen kleine aanpassingen in de leefstijl en gewoontes medicijngebruik voorkomen. Ook diagnostiek is niet altijd nodig. Stel, een oudere man vraagt om een PSA-test. Vertel hem dat de kans om te overlijden aan iets anders dan prostaatkanker vele malen groter is. Het draait allemaal om het terugdringen van verspilling: hoe minder onnodige dingen je doet, des te beter is het voor patiënt én milieu.’

“Overweeg bij een depressieve patiënt psychotherapie in plaats van meteen SSRI’s voor te schrijven”

Dosis en behandelduur

Moet de patiënt wél worden behandeld, dan is het zaak ook te kijken naar andere opties dan een geneesmiddel. Knottnerus. “Neem een patiënt met een depressie. Overweeg psychotherapie in plaats van meteen SSRI’s voor te schrijven, waarvan bekend is dat de resten het grondwater vervuilen. Mocht een patiënt uiteindelijk toch medicatie gaan gebruiken, zorg er dan voor dat de dosis niet hoger en de behandelduur niet langer is dan nodig.”

“In Meppel heeft een huisarts diclofenac vervangen door naproxen, omdat in die regio naproxen beter wordt gezuiverd dan diclofenac.”

NSAID’s

NSAID’s komen in het grondwater terecht. Onderzoek door onder meer het RIVM moet uitwijzen of het ene anti-ontstekingsremmende middel grotere milieuschade oplevert dan het andere, vertelt Knottnerus. “Mocht dat het geval blijken te zijn, dan kunnen huisartsen daar rekening mee houden bij hun voorschrijfgedrag. Op dit moment weten we al wel dat het type waterzuiveringsinstallatie in de buurt van de huisartsenpraktijk ook een rol speelt. Zo is er in Meppel een huisarts die diclofenac heeft vervangen door naproxen, omdat in die regio naproxen beter wordt gezuiverd dan diclofenac.”

Feedbackmodule

De onderzoekresultaten van het RIVM gaan niet alleen over de milieu-impact van NSAID’s, maar ook over de effecten van andere medicijnen. De uitkomsten vormen mede de basis van een dienst die het Nivel ontwikkelt voor huisartsen uit de ruim 350 praktijken die zijn aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Een zogeheten feedbackmodule moet straks inzicht geven in de mate waarin ze patiënten ‘groen’ behandelen.

“Straks kun je zien hoe groen je voorschrijfgedrag was in de afgelopen periode”

In voorbereiding

Knottnerus: “Op basis van gegevens uit jouw HIS krijg je spiegelinformatie. Je ziet hoe groen je voorschrijfgedrag was in de afgelopen periode. Maar ook hoe collega’s met een soortgelijke populatie het hebben gedaan en hoe je je hebt ontwikkeld in de loop der tijd. Dit jaar trekken we uit voor de voorbereidingen en we hopen volgend jaar de module te bouwen.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Tussen de spreekkamer en het schetsboek: arts met beeld als tweede taal

Aios dermatologie Loes Vos maakt naast haar werk medische illustraties. Voor collega’s, patiënten én landelijke campagnes vertaalt ze complexe informatie naar helder beeld. “Ik teken bijna bij elk consult wel iets uit.”

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”