Promovendus neurologie Frank Wolters: ‘Kans op dementie neemt onder meer af door betere preventie HVZ en meer aandacht voor leefstijl’

Frank van Wijck

Redactioneel,

5 december 2018

De kans dat iemand op oudere leeftijd dementie ontwikkelt is de afgelopen dertig jaar afgenomen, concludeert promovendus neurologie Frank Wolters van het Erasmus MC. Betere behandeling van risicofactoren voor hart- en vaatziekten spelen hier een rol in, maar ook een hoger opleidingsniveau, oog voor welvaartsziekten en aandacht voor leefstijl. “Leefstijl is belangrijk in het voorkomen of uitstellen van dementie. Het is dan ook waardevol dat dit nu zoveel aandacht krijgt.”

De kans dat iemand op oudere leeftijd dementie ontwikkelt is de afgelopen dertig jaar afgenomen. Tot deze conclusie komt Frank Wolters – nu arts-assistent neurologie in het Erasmus MC in Rotterdam – op basis van zijn recente promotieonderzoek.

Incidentie dementie

“We zien dit zowel in de Verenigde Staten als in Europa”, zegt hij. “Het bepalen van de oorzaken voor deze daling is nu nog vrij speculatief, dus hiervoor is verder onderzoek nodig. Een mogelijke oorzaak is de steeds betere kwaliteit van de behandeling van risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Maar we zien ook dat meer mensen een hoger opleidingsniveau hebben, en hoger onderwijs is gerelateerd aan een lager risico op het ontwikkelen van dementie. Daarnaast kunnen ook factoren als betere voeding en betere infectiepreventie bijdragen aan de gesignaleerde daling. Het is dus heel breed. En om met meer zekerheid iets te kunnen zeggen over de oorzaken voor die daling, is krachtenbundeling nodig. Daartoe worden nu de data over de incidentie van dementie in de bevolking uit cohortstudies in de Verenigde Staten en in Europa bij elkaar gevoegd. Dit stelt onderzoekers in staat om te bepalen of de mogelijke oorzaken die ik hierboven noemde consistent zijn.”

Potentiële winst preventieprogramma’s

Om een misverstand uit te sluiten voegt Wolters aan het bovenstaande toe dat het aantal gevallen van dementie in absolute getallen wel degelijk zal blijven stijgen, onder invloed van de vergrijzing en de toegenomen levensverwachting. “We weten natuurlijk ook niet of de dalende trend zal voortzetten”, zegt hij. “Maar de cijfers die we nu tot onze beschikking hebben, kunnen wel een rol spelen in de ontwikkeling van preventieprogramma’s. En daarin zit zeker potentiële winst. De gemiddelde leeftijd waarop de diagnose dementie wordt gesteld is 81 jaar. Als we dat een paar jaar kunnen oprekken, heeft dat grote gevolgen voor de mensen die het betreft en ook voor de zorg en de samenleving.”

Focus op leefstijl

Het feit dat het nog niet gelukt is om een medicijn te ontwikkelen tegen dementie, maakt dat het belangrijk is om te focussen op leefstijl. “We weten uit observationele studies hoe belangrijk leefstijl is in het voorkomen of uitstellen van dementie”, zegt Wolters. “Bovendien is het een factor die het individu zelf kan beïnvloeden. En dat is ook belangrijk bij degenen bij wie sprake is van frequent voorkomende genetische factoren die het risico op het ontwikkelen van dementie beïnvloeden. Het is dan ook waardevol dat het onderwerp leefstijl nu zoveel aandacht krijgt”, zegt Wolters. “Kijk bijvoorbeeld maar naar de drie gecombineerde leefstijlinterventies die vanaf januari 2019 in het basispakket van de zorgverzekering worden opgenomen. Die zullen het voor mensen makkelijker maken om tot een gezondere leefstijl te komen.”

Oog voor welvaartsziekten

Maar ondertussen is – zoals Wolters al aangaf – wel verder onderzoek nodig. “Zo verwachten we binnenkort de resultaten van een grote gerandomiseerde studie naar de invloed van behandeling van de bloeddruk op de cognitie. Ondertussen moeten we goed in de gaten blijven houden hoe onze samenleving zich ontwikkelt. Denk aan welvaartsziekten: we weten dat het aantal gevallen van overgewicht en type II diabetes toeneemt en dat die ervoor kunnen zorgen dat de incidentiecijfers van dementie weer stijgen. Het is dus zaak de observationele studies voort te zetten en de trend te blijven volgen.”