Zoutrestrictie helpt om bijwerking oncolytica te voorkomen

Een zoutbeperkt dieet kan helpen om hoge bloeddruk als bijwerking van VEGF-remmers te voorkomen. Dat blijkt uit onderzoek van verpleegkundig specialist interne oncologie dr. Leni van Doorn. De resultaten zijn recent gepubliceerd in het British Journal of Cancer. “Ik ben nu bezig om zoutbeperking als optie bij behandeling met VEGF-remmers te implementeren op de afdeling interne oncologie.” 

VEGF-remmers zijn succesvol gebleken bij een breed scala aan tumoren. Zij remmen ‘vascular endothelial growth factor’ en zo de angiogenese, waardoor de bloedtoevoer naar de tumorcellen stagneert. Dit remt de groei van de tumor en het ontstaan van metastasen. Vanwege dit effect zijn ook cardiovasculaire bijwerkingen te verwachten. Hypertensie komt dan ook voor bij 25-87% van de patiënten die een VEGF-remmer krijgen. Onderzoek bij ratten toonde aan dat hypertensie bij VEGF-remmers mogelijk afhankelijk is van de zoutinname. Reden voor Leni Van Doorn, werkzaam in het Erasmus MC, om het effect van een zoutbeperkt dieet te onderzoeken.

Aanpassing leefstijl

“Voorafgaand aan de behandeling met een VEGF-remmer wordt de bloeddruk bepaald. Is die dan al te hoog, dan moet deze eerst goed worden gereguleerd. Ook tijdens de behandeling wordt de bloeddruk gemonitord. Vaak komt deze te hoog uit waardoor de dosis van de VEGF-remmer omlaag moet. Ook betekent dit een cardiovasculair risico op de lange termijn. Patiënten kunnen VEGF-remmers gebruiken over een langere periode, van maanden tot jaren in ieder geval, totdat progressie van de ziekte optreedt”, zegt Van Doorn. “Natuurlijk kun je de bloeddruk ook onder controle krijgen met – een extra – bloeddrukverlager, maar het is echt van deze tijd om samen met de patiënt te kijken wat deze zelf kan bereiken door bijvoorbeeld leefstijlaanpassing.”

“Zonder zoutbeperking zou bij deze patiënten een bloeddrukverlager nodig geweest zijn”

Met versus zonder zoutbeperking

Van Doorn onderzocht in totaal 49 patiënten, waarvan 16 een hoge bloeddruk ontwikkelden door een VEGF-remmer. Bij deze patiënten vergeleek ze het verschil tussen de gemiddelde arteriële bloeddruk bij VEGF-remming zonder en met zoutbeperking. In het laatste geval werd gestreefd naar een inname van maximaal 4 gram zout per dag. Tijdens de eerste behandelcyclus zonder zoutbeperking steeg de bloeddruk van gemiddeld 95 naar 110 mmHg. Gedurende de daaropvolgende cyclus met zoutbeperking was deze gemiddelde stijging minder: van 94 naar 102 mmHg, een significant verschil.
Bij 12 van deze 16 patiënten was alleen zoutbeperking voldoende om hypertensie onder controle te krijgen. “Zonder zoutbeperking zou bij hen een bloeddrukverlager nodig geweest zijn. Bij 6 patiënten steeg de bloeddruk tijdens de eerste behandelcyclus zodanig fors dat acuut een bloeddrukverlager nodig was. Een van deze patiënten gebruikte al een bloeddrukverlager voor start van de VEGF-remmer. Bij twee van deze zes patiënten kon de toegevoegde antihypertensieve behandeling worden beëindigd tijdens de stopweek in de kuur”, zegt Van Doorn.

Exploratieve studie

De studie die Van Doorn uitvoerde, is vooral exploratief bedoeld. “We wilden de hypothese toetsen dat de zoutinname een rol speelt bij hypertensie door VEGF-remmers. Het exacte mechanisme waarlangs dit gebeurt, kennen we nog niet. Ook hebben we de kwaliteit van leven die patiënten ervaarden bij het zoutbeperkte dieet niet wetenschappelijk getoetst. De deelnemende patiënten waren echter enthousiast over de resultaten. Ze verdroegen de zoutbeperking goed. Vijf van hen besloten om het zoutbeperkte dieet ook nog voort te zetten na afloop van de studie. Ze halen zoutloos brood bij de Schiedamse bakker die dit voor de studie bakte. Mensen vinden het fijn dat ze zelf iets aan hun gezondheid kunnen doen. Patiënten die een zoutbeperkt dieet niet zien zitten, kunnen worden geholpen met een – extra -bloeddrukverlager.”

“Zoutbeperking moet gezien worden als een relevante interventie, die bovendien goedkoop is en eenvoudig uit te voeren”

Implementatie

Volgens Van Doorn toont deze studie dat een zoutbeperkt dieet hypertensie door VEGF-remmers kan voorkomen. “Er is minder snel behoefte om de dosis van deze oncolytica te verlagen of om antihypertensiva voor te schrijven. Zoutbeperking moet daarom gezien worden als een relevante interventie, die bovendien goedkoop is en eenvoudig uit te voeren. Momenteel werk ik samen met de afdeling diëtetiek van het Erasmus MC aan de implementatie van dit dieet op de oncologie-afdeling. Patiënten die een VEGF-remmer gaan gebruiken, krijgen deze optie aangeboden. Het is ontzettend leuk om dit onderzoek meteen een praktische invulling te kunnen geven”, besluit Van Doorn enthousiast.

Referentie: Van Doorn L, Visser WJ, van Dorst DCH, et al. Dietary sodium restriction prevents vascular endothelial growth factor inhibitor-induced hypertension. Br J Cancer. 2022 Nov 10:1–9. (Open access)

hoge bloeddruk, Leni Van Doorn, oncologie, VEGF-remmer, Zoutrestrictie