Kinderarts-neonatoloog dr. Been: ‘Zuigelingensterfte neemt af naarmate sigaretten duurder worden’

Gerben Stolk

Redactioneel,

22 maart 2018

In landen waar publieke ruimten volgens de wet rookvrij zijn, zijn vroeggeboorten onder baby’s en daalt het aantal ziekenhuisopnamen van kinderen met astma of een ernstige luchtweginfectie. Mede dankzij dit soort onderzoeksbevindingen- én de daaruit voortvloeiende adviezen aan de overheid – is kinderarts-neonatoloog Jasper Been genomineerd voor een Rookvrije Generatie Award 2018. “Ellende waarmee ik werd geconfronteerd in de zorgpraktijk, vormde aanleiding voor wetenschappelijk onderzoek naar manieren om de gevolgen van roken te voorkomen.”

Kinderarts-neonatoloog Jasper Been uit het Erasmus MC heeft eind maart de Rookvrije Generatie Award 2018 niet gewonnen. Maar een nominatie op zich is natuurlijk al een mooi compliment aan het adres van Been voor zijn inzet om de negatieve gevolgen van roken en meeroken te voorkomen. En wellicht nog belangrijker: dit initiatief van de Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en Longfonds laat zien dat ook artsen buiten de formele kaders van hun vakgebied politieke invloed kunnen uitoefenen om de maatschappelijke gevolgen van roken verder in te perken.

Zuigelingensterfte

“In de kliniek zie ik dagelijks baby’s die veel te vroeg zijn geboren en een te laag gewicht hebben”, vertelt Been. “Dit vergroot de kans op overlijden. Roken en meeroken dragen bij aan het risico op vroeggeboorte. Hetzelfde kan worden gezegd bij aangeboren afwijkingen, wiegendood, babysterfte tijdens de zwangerschap en cognitieve problemen op latere leeftijd. Ellende waarmee ik werd geconfronteerd in de zorgpraktijk, vormde een aantal jaren geleden de aanleiding om me wetenschappelijk te verdiepen in manieren om de gevolgen van roken te voorkomen.”

Minder ziekenhuisopnamen

Het leidde onder meer tot een onderzoeksconclusie over de positieve uitwerking van wettelijk voorgeschreven rookvrije ruimten. Been: “Met mijn onderzoeksgroep zag ik dat in Groot-Brittannië jaarlijks 350 kinderen minder stierven rondom de geboorte dan vóór de maatregel. Verder daalde het aantal ziekenhuisopnamen vanwege luchtweginfecties met elfduizend per jaar.”

Effect accijnsverhoging tabak

Been en de zijnen namen eveneens deel aan een studie in 23 EU-landen naar de gevolgen van accijnsverhoging op tabak. “Hier constateerden we een daling van de zuigelingensterfte naarmate de sigaretten duurder werden. Dit effect werd getemperd als er ondanks de accijnsverhoging goedkope sigarettenmerken op de markt bleven.”

Totstandkoming regeerakkoord

Met dit soort onderzoeken heeft Been zich in de kijker gespeeld bij media en beleidsmakers. Zo maakt hij deel uit van de Taskforce Rookvrije Start, die tijdens de totstandkoming van het laatste regeerakkoord de formateur en toekomstige coalitiepartners attendeerde op de gewenste ‘rookvrije generatie’. Uiteindelijk werd dit thema daarin opgenomen.

Been: “De Taskforce Rookvrije Start streeft ernaar dat kinderen rookvrij kunnen opgroeien. Niet alleen omdat dit gezondheidsrisico’s op jonge leeftijd voorkomt, maar ook omdat het de kans verhoogt dat zij dan later niet zelf gaan roken. In de Taskforce zijn alle beroepsverenigingen vertegenwoordigd die te maken hebben met ongeboren en jonge kinderen. Het ministerie van VWS heeft ook zitting.”

Advies aan andere artsen

Samen met onder meer het Trimbos-instituut – de initiatiefnemer – en VWS werkte hij ook aan de landelijke richtlijn ‘Behandeling van tabaksverslaving en stoppen-met-roken ondersteuning bij zwangere vrouwen’. Die is vooral bedoeld voor gynaecologen en verloskundigen. Been heeft ook een advies voor huisartsen, longartsen, cardiologen en eigenlijk alle andere medisch specialisten.

“Maak de risico’s van roken bespreekbaar bij mensen met een kinderwens of vrouwen die al zwanger zijn. Of in het algemeen: bij mensen in de vruchtbare leeftijd. Ook als ze bij wijze van spreken met een enkelverstuiking op het spreekuur komen. Waak daarbij voor een geheven vingertje. Probeer iemands intrinsieke motivatie te vinden om te stoppen met roken. Bijvoorbeeld: een gezonde zwangerschap. Of: geld besparen. Goede voorbeelden van motiverende gespreksvoering zijn te vinden via de e-learning Rookvrije Start op de website van het Trimbos-instituut.”

Patiënten motiveren tot stoppen

Wil de patiënt stoppen met roken? Dan is het belangrijk dat de zorgverlener weet naar wie hij kan verwijzen voor hulp en ondersteuning. Been: “Soms zijn er bijvoorbeeld mogelijkheden voor een POH in je praktijk die patiënten helpt te stoppen met roken. En via het Trimbos-instituut vind je een overzicht van deskundige begeleiders in het hele land.”