DOQ

Kunstmatige alvleesklier veel­belovend na totale pancrea­tecto­mie

Mensen bij wie de alvleesklier wordt verwijderd, krijgen acuut insuline-afhankelijke diabetes die vaak moeilijk onder controle is te houden. Een recente studie laat zien dat de in Nederland ontwikkelde bi-hormonale ‘kunstmatige alvleesklier’ bij deze patiënten de glucosewaarden beter onder controle houdt dan het klassieke ‘zelf meten en spuiten’.

Het overkomt in Nederland jaarlijks enkele tientallen mensen: een totale pancreatectomie. “De aanleiding voor het verwijderen van de gehele alvleesklier is meestal een progressief verlopende, ernstige aantasting van de alvleesklier als gevolg van een pijnlijke chronische ontsteking, alvleesklierkanker of een voorstadium daarvan”, vertelt Charlotte van Veldhuisen, arts-onderzoeker en (binnenkort) chirurg in opleiding aan het Amsterdam UMC. De klinische gevolgen van een totale pancreatectomie zijn echter niet gering. Niet alleen mist de patiënt de aanmaak van diverse spijsverteringsenzymen, ook het hele systeem dat de bloedglucosewaarden op peil houdt is van de ene op de andere dag verdwenen.

“De APPLE5+ studie laat zien dat de bi-hormonale kunstmatige alvleesklier de glucosewaarden bij insuline-afhankelijke diabetes beter onder controle houdt dan het klassieke zelf meten en spuiten”

Arts-onderzoeker Charlotte van Veldhuisen

Instabiele insuline-afhankelijke diabetes

“Een totale pancreatectomie leidt tot de meest rigoureuze en ook meest ingrijpende vorm van ontregeling van de glucosehuishouding van het lichaam”, is de ervaring van Van Veldhuisen. “Anders dan bij een ‘gewone’ insuline-afhankelijke diabetespatiënt, bij wie doorgaans aanvankelijk nog enige restactiviteit aanwezig is van de alfa- en bètacellen in de alvleesklier, is bij iemand die een totale pancreatectomie heeft ondergaan hier helemaal niets meer van over. Dat kan zich uiten als een zeer instabiele en moeilijk te reguleren vorm van diabetes. De glucosewaarden van de patiënt kunnen snel omhoog en omlaag schieten. Patiënten zijn daardoor soms wel 20, 30 keer per dag bezig met het meten van hun glucosewaarde en op basis daarvan toedienen van insuline. Het leef- en eetpatroon staat voor een deel van deze patiënten bijna geheel in het teken van de glucosewaarden. Iets dat natuurlijk zijn weerslag heeft op de kwaliteit van leven van zowel de patiënt als diens omgeving.”

“De kunstmatige alvleesklier is inmiddels geëvolueerd van een kast vol apparatuur naar een handzaam apparaat”

Dikke smartphone

En toen was er de bi-hormonale ‘kunstmatige pancreas’, ontwikkeld door Robin Koops, een Nederlandse werktuigbouwkundige met diabetes type 1 (zie het eerder hierover gepubliceerde verhaal). Deze ‘kunstmatige alvleesklier’ is inmiddels geëvolueerd van een kast vol apparatuur naar een handzaam apparaat. Het heeft de grootte van een dikke smartphone dat een insulinepompje en een glucagonpompje bevat. Daarnaast draagt de patiënt twee glucosesensoren op het lijf. Van Veldhuisen: “Dit volledig geautomatiseerde closed-loop systeem regelt via een algoritme de bloedglucosewaarde met behulp van zowel insuline als glucagon. Zo bootst het de werking van de alfa- en bètacellen na. Het zelflerende algoritme past zich in de tijd steeds beter aan aan de leef- en eetgewoonten van de patiënt. Toen wij de eerste berichten hoorden over succesvolle pilots met deze ‘kunstmatige pancreas’ bij patiënten met diabetes type 1, vroegen we ons af: is dit ook een optie  voor mensen die als gevolg van een totale pancreatectomie moeilijk in te stellen insuline-afhankelijke diabetes hebben?” 

Cross-over studie

Die vraag leidde tot het opzetten en uitvoeren van de gerandomiseerde APPEL5+ studie waarvan de uitkomsten onlangs zijn gepubliceerd. “We hebben hierbij gekozen voor een cross-over model. Dat wil zeggen dat de tien geïncludeerde patiënten, die gemiddeld 4,5 jaar voor de start van de studie een totale pancreatectomie hadden ondergaan, hun eigen controle waren. De patiënten werden gerandomiseerd naar gebruik van de kunstmatige alvleesklier gedurende een week of glucose meten en insuline toedienen zoals zij gewend waren. Daarna vond de cross-over plaats en werd de andere behandeling een week toegepast. Hierbij werden de glucosewaarden van iedere patiënt continu voor het onderzoek geregistreerd. De primaire uitkomstmaat van de studie was het percentage van de tijd dat de patiënten euglycemisch waren. Oftewel dat hun bloedglucosewaarde zich binnen de streefwaarden bevond, dat wil zeggen tussen 3,9 en 10.0 mmol/l.”

“Bij het dragen van de kunstmatige alvleesklier waren de patiënten ’s nachts gedurende 95% van de tijd euglycemisch, bij meten en insuline toedienen was dit gedurende 48% van de tijd”

Proof of principle

De studie wees uit dat de patiënten bij het dragen van de kunstmatige alvleesklier 78% van de tijd euglycemisch waren, tegenover 57% van de tijd als zij zelf moesten meten en insuline toedienen. Met name ’s nachts was het verschil groot: bij het dragen van de kunstmatige alvleesklier waren de patiënten gedurende 95% van de tijd euglycemisch, bij meten en insuline toedienen gedurende 48% van de tijd. “Hiermee hebben we een proof of principle dat de kunstmatige alvleesklier ook goed – en zelfs beter dan de standaardbehandeling – werkt bij deze patiënten met zeer lastig in te stellen insuline-afhankelijke diabetes na een totale pancreatectomie.

“Zorgverzekeraars en ZorgInstituut Nederland beslissen uiteindelijk of het gebruik van de bi-hormonale kunstmatige alvleesklier ook voor deze patiënten in aanmerking komt voor vergoeding”

Vervolgstudie

We gaan nu, met financiële steun van KWF, een grotere en ook meer uitgebreide vervolgstudie uitvoeren met deze patiëntenpopulatie. Hierbij haken we deels aan bij de al lopende studie van ZonMw naar de effecten van de kunstmatige alvleesklier bij ‘gewone’ patiënten met diabetes type 1. Daarin wordt niet alleen gekeken naar de glucosewaarden en het HbA1c, maar ook naar kwaliteit van leven. Immers, doordat de glucoseregulatie geheel door het apparaat wordt overgenomen kan de patiënt in principe een vrijwel normaal leven leiden. Laat ook deze studie gunstige resultaten zien, dan ligt de bal vervolgens bij de zorgverzekeraars en het ZorgInstituut Nederland. Zij beslissen uiteindelijk of het gebruik van de bi-hormonale kunstmatige alvleesklier ook voor deze patiënten in aanmerking gaat komen voor vergoeding.”

Referentie: Uitkomsten APPEL5+ studie

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Een medifoor gebruiken in medische gesprekken: zeven tips

Een medifoor is een getekende metafoor die helpt bij het eenvoudig uitleggen van medische begrippen. Charlie Obihara is initiatiefnemer van het Medifoor platform en legt uit hoe ze te gebruiken. “Ook voor volwassenen is het goed om de informatie juist te verpakken.”

Casus: man met koorts, malaise en huiduitslag

Een 36-jarige man heeft klachten van koorts, malaise en huiduitslag. Hij is 3 weken geleden teruggekeerd van een vakantie naar Bangkok. Wat is uw diagnose?

Spraakherkenning zorgt voor minder administratielast

Spraakherkenning leidt tot snelle, efficiënte dossiervoering voor de arts. Harm Wesseling legt uit hoe dit in de praktijk wordt gebruikt en welke winst er behaald kan worden. “Artsen kunnen eerder hun rapportage afronden. Dat hoeven ze dan niet ’s avonds nog te doen.”

Verlies­sensitief werken in de zorg

Artsen: herken en erken verlies bij de patiënten, stelt Herman de Mönnink. Hiermee kunnen leed en complicaties worden voorkomen. “Op het moment dat je ruimte neemt voor je eigen emotionele werkstress, kun je ook ruimte nemen voor de kant van de patiënt.”

Casus: patiënt met pijnlijke oorschelp en gewrichtsklachten

Dit is de tweede keer dat u deze 32-jarige patiënt ziet met dezelfde klacht. Vandaag gaat de pijnlijke rechter oorschelp ook gepaard met gewrichtsklachten. Het gehoor is goed en patiënt heeft geen neusobstructie of een inspiratoire stridor. Er is geen trauma in de anamnese. Wat is uw diagnose?

Casus: man met buikklachten en veranderd defecatiepatroon

Een man wordt gestuurd naar de polikliniek in verband met geleidelijk toenemende buikklachten met een verandering van het defecatiepatroon. Wat is uw diagnose?

AI-gestuurd model verbetert doorstroom

Esther Janssen ontwikkelde een AI-gestuurd model dat voor de operatie al voorspellingen doet over het ontslagmoment van een patiënt en de benodigde nazorg, en zo de doorstroom te verbeteren. “Hiermee kun je eerder schakelen, door nazorgpartners te benaderen.”

SPAT voor allergietesten

Senne Gorris bedacht de SPAT: een automatische machine die alle allergiekrasjes in een keer zet. Dit maakt de testen betrouwbaarder en sneller. “De resultaten zijn na een kwartier bekend en overal waar de SPAT wordt gebruikt zijn de testen en dus de uitslagen gelijk.”

Machte­loosheid drijft artsen tot ‘medische gas­lighting’

De uitdrukking ‘medische gaslighting’ popt steeds vaker op in discussies onder ontevreden patiënten en in de medische wereld zelf. Marlies van Hemert legt uit wat dit betekent en hoe om te gaan met de patiënt als een diagnose uitblijft. “Bescheidenheid helpt.”

Casus: patiënt met probleem bij uitsteken tong

Uw 24-jarige ietwat schuchtere patiënt 'steekt' zijn tong direct naar u uit als u vraagt wat u voor hem kan doen. Daarna vervolgt hij dat hij maar één probleem heeft... Wat is uw diagnose?


0
Laat een reactie achterx
Lees ook: Dr. Van Bon: ‘Kleinschalig onderzoek naar kunstmatige alvleesklier al hoopgevende resultaten bij diabetes type 1’

Naar dit artikel »