DOQ

Mensgericht leiderschap: minder burn-out en betere zorg

Het zijn nog pioniers, die in zorginstellingen werken aan een meer mensgerichte zorg voor zowel de patiënt als de zorgprofessional. Vanuit Planetree stimuleert psycholoog en specialist in mensgerichte zorg Roos Trooster deze pioniers en probeert meer zorgmedewerkers en leidinggevenden te overtuigen dat een dergelijke aanpak de medewerkers inspireert, voor de instelling behoudt en uiteindelijk de zorg beter maakt.   

Artsen werken niet meer 80 uur per week en zoeken meer naar een balans met hun privébestaan. Er is veel bureaucratie en weinig ruimte voor eigen inbreng. Patiënten zijn veeleisender en er is sprake van een toename in agressie. Deze zaken, die al langer spelen, inclusief de voortgaande druk die er door de vergrijzing al op de zorg ligt, maken het er niet makkelijker op voor het zorgpersoneel. Roos Trooster beschrijft de negatieve spiraal in het huidige arbeidsklimaat in de zorg, die hiervan het gevolg is. “Omdat steeds meer professionals niet langer voor dit leven kiezen, is er een tekort aan zorgprofessionals. Er komen zzp’ers in de plaats, die minder betrokken zijn en minder betrouwbaar als het gaat om continuïteit. De achterblijvers krijgen het steeds drukker, voelen zich nog meer verantwoordelijk en hebben geen uitzicht op verlossing.”

“Er is te weinig aandacht voor hoe mensen hun team of het leiderschap ervaren”

Psycholoog en specialist in mensgerichte zorg Roos Trooster

Vitaliteitsprogramma

Op deze voet doorgaan kan niet. Er is al wel beweging in hoe zorginstellingen zorgen voor de zorgverleners, constateert Trooster, maar dat zijn volgens haar nog veelal te generieke oplossingen. “Ziekenhuizen zetten bijvoorbeeld in op vitaliteitsprogramma’s met een aanbod om meer te sporten. Maar daarbij wordt juist nog meer druk gelegd op de professional. Als je niet sport, ligt het aan jezelf dat het niet lekker gaat. Aan yoga doen is prima, maar de cultuur in de zorg is best pittig. Er is te weinig aandacht voor hoe mensen hun team of het leiderschap ervaren en of er sprake is van stress of psychologische onveiligheid.” Het kan ook zijn, vervolgt Trooster, dat leidinggevenden in een dergelijke crisis juist handelingsverlegen zijn vanwege de stress die zij zelf ook ervaren, vanwege de demotivatie en burn-out waar ze leiding aan moeten geven.

“Meer rustmomenten tijdens het werk zorgen voor meer geduld en empathie naar patiënten toe”

Compassietraining

Om mensen te behouden, zijn vitaliteitsprogramma’s niet voldoende. Compassietraining is een goede vervolgstap, aldus Trooster. “In Engeland is de beweging van compassie in de zorg al langer gaande en blijkt dat er minder stress en burn-out ontstaat, minder personeel uitstroomt, maar ook dat de zorg beter wordt. Meer rustmomenten tijdens het werk, vijf minuten ademhalen, meer reflecteren op wat je doet in plaats van door te rennen, zorgt voor meer geduld en empathie naar de patiënten toe. Het lijkt in deze situatie een contradictie, maar je moet niet denken dat dit meer tijd kost, maar juist tijd oplevert.” In compassietrainingen voor zorgmedewerkers merkt Trooster dat het voor hen een eyeopener is, dat zij om goed te doen voor anderen ook goed voor zichzelf moeten zorgen.

Mensgerichte zorg

Maar de aandacht moet verder gaan dan de individuele zorgverlener. Planetree pleit voor een organisatiebrede aanpak: mensgerichte zorg. Daarbij gaat het erom dat de organisatie goed zorgt voor de zorgverleners en dat ze bij veranderingen betrokken zijn. Niet via een projectgroepje, maar met een breed georganiseerde inspraak, vanaf het signaleren van problemen tot het bedenken van oplossingen en het implementeren ervan. “De medewerker moet het gevoel hebben dat hij of zij mee gecreëerd heeft.”

Zij geeft een voorbeeld vanuit het Radboudumc in Nijmegen waar kinderarts-oncoloog Jacqueline Loonen inspirerend leiderschap heeft laten zien. In de Later-polikliniek voor langetermijneffecten bij patiënten die op jonge leeftijd kanker hebben overleefd, blijven patiënten levenslang onder controle. “Op gelijkwaardig niveau kijken zorgverleners samen met de overlevers naar wat er speelt in het leven, welke zorg nodig is van welk specialisme, en wat het behandeldoel wordt. Door op deze manier te werken, is er ruimte voor ideeën en initiatieven van de zorgprofessionals. Juist die vrijheid zorgt ervoor dat daar mensen werken die nooit meer weggaan.” Zorgprofessionals moeten zich uitgenodigd voelen om hun creativiteit te laten zien. “Je hebt in de zorg met relaties te maken, waarbij je ook jouw ideeën vanuit je professionaliteit en creativiteit kan meebrengen. Als dat mooie resultaten geeft en de goede ideeën in het zonnetje worden gezet en breder worden geïmplementeerd, gaan mensen stralen.”

“Voor het krijgen van signalen van de werkvloer is het niet genoeg om te zeggen ‘Mijn deur staat altijd open”

Voelsprieten

Deze werkwijze vraagt volgens Trooster wel een ander soort leiderschap, met voelsprieten voor wat er in het team speelt en tijdig ingrijpen bij signalen dat mensen dreigen af te haken. “Medisch specialisten zijn daar niet altijd goed in getraind. Maar als ze zich bewust zijn van de waarde hiervan, zijn er genoeg die dit soort leiderschap in zich hebben.” Voor het krijgen van signalen van de werkvloer is het niet genoeg om te zeggen ‘Mijn deur staat altijd open’ of ‘Ik ga regelmatig de vloer op’, vindt Trooster. “Leidinggevenden moeten echt de vraag stellen op een plek waar in een veilige sfeer antwoord kan worden gegeven. En daarbij moeten ze ook echt luisteren en openstaan voor pijnpunten.” Bij de aanpak van eventuele problemen kan dan weer gebruik gemaakt worden van de creativiteit van de medewerker(s), in plaats van te denken dat als leidinggevende zelf op te moeten lossen. Dat geeft weer meer betekenis aan het belangrijke werk dat mensen in de zorg leveren.

Het zijn nog pioniers die op deze manier werken, aldus Trooster. Zij zou graag een kantelpunt creëren, die liefst van twee kanten komt: mensen op de werkvloer die op zoek zijn naar hoe het anders kan en bestuurders die beseffen dat mensgericht leiderschap de zorg beter maakt.

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Boek over veilige sedatie toepassen op de SEH moet angst wegnemen

Vier SEH-artsen schreven een boek over veilige sedatie op de SEH. Het is bedoeld als naslagwerk en cursusmateriaal, vertellen Mischa Veen en Daniëlle van Winden. “Uniek is dat de informatie ook gericht is op het voorkomen van traumatische ervaringen voor patiënten.”

‘Wij willen over twintig jaar ook nog huisarts zijn’

Ties Janssen vertelt over het manifest ‘De huisarts van morgen’, waarmee de Lovah de continuïteit van de huisartsenzorg wil veiligstellen. “Al jaren wordt er nagedacht over vergrijzing en personeelstekorten in de zorg, en nog steeds kabbelt het maar voort.”

Casus: 13-jarig meisje met een bloedende moedervlek

Een 13-jarig meisje komt op het spreekuur omdat ze sinds enkele dagen een bloedende moedervlek heeft. De moedervlek zit er al sinds enkele maanden en is snel gegroeid en ook wat boller geworden. Verder geen klachten zoals pijn of jeuk. Wat is uw diagnose?

‘Ik heb medewerkers meegenomen naar waar ze het best op hun plek zijn’

Op de afdeling waar Jacqueline Loonen leiding geeft staat ‘persoonsgericht’ centraal, zowel in de patiëntenzorg als in de organisatie. “De patiënt en zorgverlener zijn samen verantwoordelijk. Iedereen komt vanuit zijn of haar expertise met voorstellen tot verbetering.”

Casus: vrouw met verkoudheid en oorpijn

Patiënte zit verkouden tegenover u met oorpijn links. De verkoudheid bestaat sinds gisteren maar de oorpijn is vannacht begonnen. De otalgie is pijnlijker dan de pijn die zij heeft ervaren bij de bevalling van haar kinderen. Het gehoor is links mogelijk iets minder dan rechts. Zij heeft geen koorts. Wat is uw diagnose?

Mededingings­toezicht biedt veel ruimte voor samen­werking

In ons zorgstelsel is veel ruimte voor samenwerking en netwerkvorming, vertelt Marco Varkevisser. “Veel zorgaanbieders denken dat heel veel niet mag van de ACM, terwijl die de afgelopen jaren heeft laten zien dat er juist veel ruimte is voor samenwerking.”

‘Vergroot herken­baarheid anti­biotica’

Een betere herkenbaarheid van antibiotica kan leiden tot verstandiger gebruik en zo helpen in de strijd tegen de wereldwijd groeiende antibioticaresistentie. Annelie Monnier en Heiman Wertheim vertellen over het ABACUS-project. “Resistentie kent geen grenzen.”

Medische hypnose: meer controle over je lijf en emoties

Kinderarts en hypnotherapeut Arine Vlieger vertelt over het gebruik van medische hypnose: “Als je de verwachtingen van de patiënt positief kan beïnvloeden dan heeft dat tevens effect op de behandeling. Taal is dan ook de basis van hypnose.”

Casus: vrouw met melaena, een steeds dikker wordende buik en een uitpuilende navel

Een vrouw wordt gepresenteerd op de Spoedeisende Hulp in verband met sinds 1 dag bestaande melaena. Daarnaast klaagt patiënte over een steeds dikker wordende buik, pijn in de rechter bovenbuik en een uitpuilende navel sinds 6 weken. Tevens zijn haar benen iets dikker geworden. Wat is uw diagnose?

In zes stappen afval op de OK reduceren

Roos Bleckman, Lukas Radema en hun collega’s van het OK Green Team bedachten een stappenplan om het afval op de OK de komende jaren met de helft te reduceren. “Het afdekmateriaal op de OK kon met maar liefst 20% gereduceerd kon worden.”


0
Laat een reactie achterx
Lees ook: Jonge artsen over de Zorg van Morgen

Naar dit artikel »

Lees ook: Kleur bekennen in de zorg

Naar dit artikel »

Lees ook: ‘Niet het stelsel, maar onze menta­liteit moet op de schop’

Naar dit artikel »