Kanttekeningen: ‘Coronavirus wordt geframed als vijand, waardoor mensen die gewoon werken opeens heldenstatus krijgen’

Zorgverleners helden? Van anesthesieverpleegkundige Huib Schut mag het wel een onsje minder met de waardering voor artsen en verpleegkundigen in deze coronatijd. “Wat had iedereen dan verwacht?”, zegt hij. “Dat mensen die met hun volle bewustzijn voor de gezondheidszorg hebben gekozen en die een betaalde baan hebben in de branche, ontslag zouden nemen zodra er een virus op hun pad komt? Ze doen gewoon hun werk.” 

Nederland telt op dit moment 17 miljoen amateurvirologen. Naar de mening van Huib Schut neemt menigeen deze woorden te gemakkelijk in de mond. “De zin over 17 miljoen virologen wordt dikwijls uitgesproken om kritiek op de door het Outbreak Management Team (OMT) ingefluisterde kabinetsmaatregelen tegen COVID-19 te pareren”, zegt hij. De man die dertig jaar ervaring heeft als anesthesieverpleegkundige, wil er maar mee zeggen dat het niet aan virologen, immunologen en epidemiologen is voorbehouden een gefundeerde mening te hebben over de veiligheidssituatie en overheidsbesluiten. 

“Toen het virus op 27 februari Nederland had bereikt, hield het RIVM nog steeds vol dat de kans op een epidemie hier uiterst klein zou zijn” 

Laconieke reactie 

Schut noemt zichzelf een kritische geest. Zoals hij zich heeft verbaasd over de heldenstatus die zorgverleners kregen toebedeeld, zo begreep hij ook niet waarom kabinet en wetenschappers laat in actie kwamen toen het coronavirus zich over de aardbol aan het verspreiden was. Hij spreekt van een laconieke reactie. 

“Na de eerste COVID-19-besmettingen in China heb ik virologen horen zeggen dat er een kleine kans was op verspreiding naar Europa. En toen het virus Italië had bereikt, werd gezegd dat we niet hoefden te vrezen voor een epidemie in Nederland. Landgenoten konden gewoon gaan skiën in Italië. En wat gebeurde er vervolgens? Die mensen kwamen terug van vakantie en gingen vrolijk carnaval vieren. Toen het virus op 27 februari Nederland had bereikt, hield het RIVM nog steeds vol dat de kans op een epidemie hier uiterst klein zou zijn.” 

“Iedereen met klachten die mogelijk duidden op corona, werd aangeraden thuis te blijven. De expliciete uitzondering waren de zorgverleners. Ik kon dat niet begrijpen” 

Dynamiek vooraf bekend 

Zodra duidelijk werd dat ons land de dans niet zou ontspringen, verwonderde Schut zich opnieuw. Dat was tijdens een persconferentie van premier Rutte in maart. “Iedereen met klachten die mogelijk duidden op corona, werd aangeraden thuis te blijven. De expliciete uitzondering waren de zorgverleners. Ik kon dat niet begrijpen. Uit analyses van de SARS-uitbraak in 2003 is breed bekend dat zorgverleners destijds een belangrijke verspreider waren. OMT-lid Jaap van Dissel, bij het RIVM directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding, heeft nota bene een artikel geschreven waarin hij de hoge besmettingsgraad onder zorgverleners benoemt. Natuurlijk, SARS is een ander virus dan COVID-19, maar het zijn wel neefjes van elkaar. We wisten dus vooraf hoe de dynamiek en verspreiding waarschijnlijk zouden zijn. Al op 10 maart werd bovendien uit onderzoek van het RIVM bekend dat in Brabant zes procent van de op COVID-19 geteste zorgverleners een positief resultaat had.” 

“In een tijd van oorlog vinden veel mensen kritiek not done. Dat maakt het gemakkelijker om maatregelen acceptabel te maken die normaal gesproken eigenlijk niet acceptabel zijn” 

Geen beschermende kleding 

Schut vervolgt: “Hier kwam bij dat het kabinet besloot beschermende kleding en attributen, met name mondkapjes, vooral te geven aan artsen en verpleegkundigen in ziekenhuizen. Personeel in verpleeghuizen en gezinsvervangende instellingen kwam niet of nauwelijks aan bod, terwijl al bekend was dat juist dáár de kwetsbaren cliëntgroepen te vinden waren. Het resultaat: medewerkers die ziek waren, gingen zonder mondkapjes kwetsbare groepen verzorgen en verplegen. Dan kun je niet verbaasd zijn als vervolgens de IC’s vollopen. En wat te denken van wijkverpleegkundigen? Onbeschermd legden die het ene na het andere huisbezoek af. Vergelijk dat bijvoorbeeld met Duitsland. Gezondheidspersoneel met klachten moest daar vanaf het begin thuis blijven. Sterker, wie onbeschermd binnen twee meter van coronapatiënt was geweest, mocht ook niet aan het werk.” 

“Er is geen nieuw onderzoek voor mondkapjes en er is nul bewijs. Er zijn aanwijzingen. Opnieuw een gemiste kans om niet voor de Duitse variant te kiezen” 

Vijandbeeld 

Nog even terug naar de heldenrol van zorgverleners. Schut heeft een verklaring voor deze status: “Het virus wordt geframed als een vijand. In die sfeer krijgen mensen die gewoon hun werk doen, opeens een heldenstatus. Het vijandbeeld heeft ook andere consequenties. In een tijd van oorlog vinden veel mensen kritiek not done. Daardoor wordt het voor een overheid gemakkelijker maatregelen acceptabel te maken die normaal gesproken eigenlijk niet acceptabel zijn. De democratie wordt bij wijze van spreken een tijdje on hold gezet. De besluitvorming is tot dusver ondemocratisch en oncontroleerbaar geweest. Zo hebben de OMT-leden een geheimhouding moeten ondertekenen. Zij mogen niet vrijgegeven welke – wetenschappelijke – informatie ten grondslag ligt aan de kabinetsmaatregelen.” 

Mondkapjes  

Het gebrek aan openheid maakt het volgens Schut onmogelijk een oordeel te vormen of zelfs een discussie te voeren omtrent de maatregelen. “Lang heeft het OMT dogmatisch vastgehouden aan het idee dat mondkapjes dragen geen effect heeft op verspreiding van het virus. In de week van 4 mei werd, zonder duidelijke reden, een draai gemaakt. Halfhartig. Er lijkt angst voor gezichtsverlies gezien het sterk benadrukken van ‘nieuw onderzoek’ en ‘dun bewijs’. Beide zijn overigens onjuist. Er is geen nieuw onderzoek en er is nul bewijs. Er zijn aanwijzingen. Opnieuw een gemiste kans om niet voor de Duitse variant te kiezen.” 

Lees meer over: