DOQ

Kanttekeningen: ‘Coronavirus wordt geframed als vijand, waardoor mensen die gewoon werken opeens heldenstatus krijgen’

Zorgverleners helden? Van anesthesieverpleegkundige Huib Schut mag het wel een onsje minder met de waardering voor artsen en verpleegkundigen in deze coronatijd. “Wat had iedereen dan verwacht?”, zegt hij. “Dat mensen die met hun volle bewustzijn voor de gezondheidszorg hebben gekozen en die een betaalde baan hebben in de branche, ontslag zouden nemen zodra er een virus op hun pad komt? Ze doen gewoon hun werk.” 

Anesthesieverpleegkundige Huib Schut

Nederland telt op dit moment 17 miljoen amateurvirologen. Naar de mening van Huib Schut neemt menigeen deze woorden te gemakkelijk in de mond. “De zin over 17 miljoen virologen wordt dikwijls uitgesproken om kritiek op de door het Outbreak Management Team (OMT) ingefluisterde kabinetsmaatregelen tegen COVID-19 te pareren”, zegt hij. De man die dertig jaar ervaring heeft als anesthesieverpleegkundige, wil er maar mee zeggen dat het niet aan virologen, immunologen en epidemiologen is voorbehouden een gefundeerde mening te hebben over de veiligheidssituatie en overheidsbesluiten. 

“Toen het virus op 27 februari Nederland had bereikt, hield het RIVM nog steeds vol dat de kans op een epidemie hier uiterst klein zou zijn” 

Laconieke reactie 

Schut noemt zichzelf een kritische geest. Zoals hij zich heeft verbaasd over de heldenstatus die zorgverleners kregen toebedeeld, zo begreep hij ook niet waarom kabinet en wetenschappers laat in actie kwamen toen het coronavirus zich over de aardbol aan het verspreiden was. Hij spreekt van een laconieke reactie. 

“Na de eerste COVID-19-besmettingen in China heb ik virologen horen zeggen dat er een kleine kans was op verspreiding naar Europa. En toen het virus Italië had bereikt, werd gezegd dat we niet hoefden te vrezen voor een epidemie in Nederland. Landgenoten konden gewoon gaan skiën in Italië. En wat gebeurde er vervolgens? Die mensen kwamen terug van vakantie en gingen vrolijk carnaval vieren. Toen het virus op 27 februari Nederland had bereikt, hield het RIVM nog steeds vol dat de kans op een epidemie hier uiterst klein zou zijn.” 

“Iedereen met klachten die mogelijk duidden op corona, werd aangeraden thuis te blijven. De expliciete uitzondering waren de zorgverleners. Ik kon dat niet begrijpen” 

Dynamiek vooraf bekend 

Zodra duidelijk werd dat ons land de dans niet zou ontspringen, verwonderde Schut zich opnieuw. Dat was tijdens een persconferentie van premier Rutte in maart. “Iedereen met klachten die mogelijk duidden op corona, werd aangeraden thuis te blijven. De expliciete uitzondering waren de zorgverleners. Ik kon dat niet begrijpen. Uit analyses van de SARS-uitbraak in 2003 is breed bekend dat zorgverleners destijds een belangrijke verspreider waren. OMT-lid Jaap van Dissel, bij het RIVM directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding, heeft nota bene een artikel geschreven waarin hij de hoge besmettingsgraad onder zorgverleners benoemt. Natuurlijk, SARS is een ander virus dan COVID-19, maar het zijn wel neefjes van elkaar. We wisten dus vooraf hoe de dynamiek en verspreiding waarschijnlijk zouden zijn. Al op 10 maart werd bovendien uit onderzoek van het RIVM bekend dat in Brabant zes procent van de op COVID-19 geteste zorgverleners een positief resultaat had.” 

“In een tijd van oorlog vinden veel mensen kritiek not done. Dat maakt het gemakkelijker om maatregelen acceptabel te maken die normaal gesproken eigenlijk niet acceptabel zijn” 

Geen beschermende kleding 

Schut vervolgt: “Hier kwam bij dat het kabinet besloot beschermende kleding en attributen, met name mondkapjes, vooral te geven aan artsen en verpleegkundigen in ziekenhuizen. Personeel in verpleeghuizen en gezinsvervangende instellingen kwam niet of nauwelijks aan bod, terwijl al bekend was dat juist dáár de kwetsbaren cliëntgroepen te vinden waren. Het resultaat: medewerkers die ziek waren, gingen zonder mondkapjes kwetsbare groepen verzorgen en verplegen. Dan kun je niet verbaasd zijn als vervolgens de IC’s vollopen. En wat te denken van wijkverpleegkundigen? Onbeschermd legden die het ene na het andere huisbezoek af. Vergelijk dat bijvoorbeeld met Duitsland. Gezondheidspersoneel met klachten moest daar vanaf het begin thuis blijven. Sterker, wie onbeschermd binnen twee meter van coronapatiënt was geweest, mocht ook niet aan het werk.” 

“Er is geen nieuw onderzoek voor mondkapjes en er is nul bewijs. Er zijn aanwijzingen. Opnieuw een gemiste kans om niet voor de Duitse variant te kiezen” 

Vijandbeeld 

Nog even terug naar de heldenrol van zorgverleners. Schut heeft een verklaring voor deze status: “Het virus wordt geframed als een vijand. In die sfeer krijgen mensen die gewoon hun werk doen, opeens een heldenstatus. Het vijandbeeld heeft ook andere consequenties. In een tijd van oorlog vinden veel mensen kritiek not done. Daardoor wordt het voor een overheid gemakkelijker maatregelen acceptabel te maken die normaal gesproken eigenlijk niet acceptabel zijn. De democratie wordt bij wijze van spreken een tijdje on hold gezet. De besluitvorming is tot dusver ondemocratisch en oncontroleerbaar geweest. Zo hebben de OMT-leden een geheimhouding moeten ondertekenen. Zij mogen niet vrijgegeven welke – wetenschappelijke – informatie ten grondslag ligt aan de kabinetsmaatregelen.” 

Mondkapjes  

Het gebrek aan openheid maakt het volgens Schut onmogelijk een oordeel te vormen of zelfs een discussie te voeren omtrent de maatregelen. “Lang heeft het OMT dogmatisch vastgehouden aan het idee dat mondkapjes dragen geen effect heeft op verspreiding van het virus. In de week van 4 mei werd, zonder duidelijke reden, een draai gemaakt. Halfhartig. Er lijkt angst voor gezichtsverlies gezien het sterk benadrukken van ‘nieuw onderzoek’ en ‘dun bewijs’. Beide zijn overigens onjuist. Er is geen nieuw onderzoek en er is nul bewijs. Er zijn aanwijzingen. Opnieuw een gemiste kans om niet voor de Duitse variant te kiezen.” 

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”