Hoogleraar neurologie prof. Wermer: ‘Kijk bij vrouwen verder dan klassieke risicofactoren voor beroerte’

Gerben Stolk

Redactioneel,

7 september 2018

Dat vrouwen specifieke risicofactoren hebben voor een hartinfarct, is inmiddels breed bekend in medische kringen. Dat hetzelfde geldt met het oog op bijvoorbeeld een herseninfarct of -bloeding, weten minder artsen. Hoogleraar neurologie prof. Marieke Wermer vertelt dat de grootste gezondheidswinst valt te behalen met primaire preventie, meestal bij de huisarts. “Zie je als arts bijvoorbeeld een vrouw van veertig met migraine? Of weet je dat zij zwangerschapsvergiftiging heeft gehad? Controleer dan regelmatig de bloeddruk om erger te voorkomen.”

Vrouwen met migraine met aura lopen een groter risico op een hersenbloeding of -infarct dan seksegenoten zonder deze ziekte. Bij mannen met migraine bestaat dit verband niet. Ook vrouwen die zijn getroffen door zwangerschapsvergiftiging, hebben op latere leeftijd een verhoogde kans op een beroerte. Als beide risicofactoren voorkomen, versterken ze elkaar mogelijk nog verder, zeker in combinatie met klassieke risicofactoren zoals roken.

Risicofactoren beroerte bij vrouwen

Zie hier onderzoeksresultaten die mede tot stand zijn gekomen dankzij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Prof. Marieke Wermer werd er eerder dit jaar benoemd tot hoogleraar neurologie, in het bijzonder neurovasculaire aandoeningen. Haar leerstoel omvat onder meer het thema ‘vrouwspecifieke risicofactoren voor een beroerte’.

Niet alleen roken en overgewicht

“Het is belangrijk dat artsen bij vrouwen verder kijken dan naar de klassieke risicofactoren voor een herseninfarct of -bloeding, zoals roken en overgewicht”, zegt Wermer. “Zie je als huisarts bijvoorbeeld een vrouw van veertig met migraine? Of weet je dat zij zwangerschapsvergiftiging heeft gehad? Controleer dan regelmatig de bloeddruk om erger te voorkomen. Voor neurologen is het ook nuttig inzicht te hebben in vrouwspecifieke risicofactoren zoals migraine en zwangerschapsvergiftiging. Dit helpt je bij de uitleg aan de patiënt over de oorzaken van de herseninfarct of -bloeding.”

Kwetsbare bloedvaten

Wermer hoopt in de komende jaren een helderder beeld te krijgen van specifieke vrouwelijke risicofactoren en hoe deze – mede – kunnen bijdragen aan een beroerte. Zij vermoedt bijvoorbeeld dat het vrouwelijke hormoonsysteem en stollingssysteem gezamenlijk de bloedvaten kwetsbaarder maken.

“Samen met onderzoekers van het Erasmus MC gaan we het verschil bestuderen tussen vrouwelijke en mannelijke bloedvaten die bijvoorbeeld zijn weggenomen tijdens neurochirurgische ingrepen. En binnen de Universiteit Twente is een vaatwandmodel ontwikkeld waarmee we de bloeddoorstroming kunnen bekijken. In welk opzicht wijkt die bijvoorbeeld af bij vrouwen met migraine?”

Schade vergroten

De hoogleraar en haar groep streven ook naar verbeteringen voor beide seksen. Een voorbeeld? Een overeenkomst tussen mensen die een migraineaanval krijgen en niet-migrainepatiënten die worden overvallen door een beroerte, is dat er golven van ontladingen over de hersenen ontstaan, ofwel spreading depolarisations. Het verschil is dat deze golven onschuldig zijn bij mensen met migraine, maar de schade kunnen vergroten bij degenen die een beroerte hebben gekregen.

Ideale scenario

“Bij migraine is gebleken dat een prikkeling van een van de hersenzenuwen, de nervus vagus, een gunstig effect heeft”, zegt ze. “We plaatsen tegen de hals een apparaatje dat elektrische signalen afgeeft. Vanwege deze positieve uitwerking gaan we ook onderzoeken of nervus vagus stimulatie de schade kan verminderen in de eerste dagen na een beroerte. Wij hopen dat de stimulatie de spreading depolarisations verhindert. In het ideale scenario kan dit dan een nieuwe behandeling zijn voor herseninfarcten.”

App huisartsen

Terug naar specifieke risicofactoren voor vrouwen: LUMC wil een app ontwikkelen die aan huisartsen meldt wat in de vroege fase verhoogde beroerterisico’s zijn bij een vrouw. Wermer: “We maken hiervoor gebruik van STIZOM: een database met de zorggegevens van twee miljoen Nederlanders die de huisarts hebben bezocht. Zo kunnen we bijvoorbeeld – bovenop de klassieke risicofactoren – nieuwe risicofactoren onderzoeken van vrouwen die naar de huisarts zijn gegaan en later in hun leven een beroerte hebben gekregen. Het doel is verbanden te vinden en die in een app te verwerken voor huisartsen. Zo van: huisarts, als een vrouw tussen de dertig en vijftig jaar zich meldt met deze risicofactoren voor een beroerte, dan is extra aandacht nodig. Ik hoop dat de app er over vijf jaar is.”